UN PRESENTE DE ATRANCOS

              O bicho quere penetrar, atravesar a conciencia dun soño, pero a loita dun sentimento vai máis alá dunha guerra que se pensa que se ten perdida. Ninguén quere perder unha guerra que non ten cuartel. O bicho quere furgar, escaravellar polas corredoiras da esperanza. Pobre infeliz! Mal pensa el que os desexos dunha mente feliz e libre van máis alá dunha batalla que se pensa que está ganada. Todo presente ten o seu atranco. Para que todo o futuro os esquive, os salte, os brinque, os evite. O bicho quere fundir os soños dunha vida que circula polas estradas da memoria. Pero ninguén acouga sen escribir catro versos nos que o bulebule dun corazón amosa dúas bágoas e tres sorrisos. Meteremos os sorrisos nun ascensor para que suban ata o infinito e máis alá. Destriparemos o bicho contra os penedos da nostalxia e despois, cada quen, que baile ó son que queira. Algúns bailarán sobre o absurdo, sobre a incoherencia dun recordo. Outros, simplemente, sobre a melancolía dun consolo.

UN GRAO POR ENRIBA DA MERDA

              Heladio Orixinario Sanmartín pensaba que estaba un grao por enriba da merda, pero non era máis que calquera veciño de Partovia. Escribira tres libros sobre os penedos que había detrás da súa casa e xa se cría un escritor profesional. No primeiro libro describía o seu colorido (gris, por suposto) e entre que analizaba a cor por cada punto cardinal, alá encheu as 60 páxinas das que estaba composto o “memorando”. Coa súa publicación, Heladio Orixinario Sanmartín empezou xa a comportarse de forma estraña. Algo así como “aquí estou eu e os demais que se f…”. No segundo libro analizou a dureza dos mesmos penedos. E fixo máis ou menos o mesmo que no primeiro: que cun pequeno pico entrounos por aquí e por alá, e segundo as lascas que choutasen, os penedos eran de tal ou cal consistencia. Publicoullo o concello de Partovia e na súa presentación xa se viu vir a cousa: un grao por enriba da merda. Andaba por todas as rúas como un militar: cabeza alta, vista ó fronte. No terceiro, a análise versaba sobre os bichos existentes que en algún momento pousaban nos penedos; desde o propio ser humano (vaia bicho!) ata a pulga máis raquítica. Este tema deulle para 200 páxinas xustas. E da súa publicación xa non digo nada.

UNHA DUCIA DE RAPACES

               Calquera quería coller o niño de azulenta ou paxara parda, pero ninguén lle chegaba. A súa situación non era moi accesible e os rapaces non estaban moito para a faena. Eles conformábanse con descubrilo e punto. Os rapaces eran cerca dunha ducia e cada un deles quería vivir a súa aventura. Así, un deles pasaba do niño e andaba na procura de lagartos. Outro quería que un sapoconcho ou tartaruga asomase pola beira esquerda do río Arnoia. Algúns máis corrían detrás dunha pelota de tenis que facía de balón de fútbol. As porterías eran catro toxeiras e os porteiros adiantaban un paso por aquilo de se se tiñan que tirar a pola pelota. A inercia dun porteiro é tirarse. Cando o sol empezaba a acochar por detrás do outeiro de Brandín, xa todos estaban sentados planeando o día de mañá. O día de hoxe, para eles, estaba a piques de rematar. As súas idades eran para estar ás nove na cama, ou como máis tardar, ás dez. Romperon a roda e, amodiño, moi amodiño, cada un colleu camiño da súa casa.

LAGOAS QUE TAMÉN SECAN

              Vai o demo co rabo entre as pernas e un sapoconcho cabalga por entre os xuncos do Río Vello. Colga o anzol da folla dun amieiro porque alguén engarrou alí os recordos dun tempo negro. Non sempre a felicidade aboia nun barquiño de papel; naqueles barquiños de papel que botabamos polas caldeiras dos lameiros dos Lamas, alá pola ponte do Medo ou das Cabras. Quere o demo ir por entre as cascas dun carballo, pero a flor do toxo brilla por entre os penedos de Barricobos. Hai lagoas na mente humana que tamén secan; aínda que as treboadas asomen todo o inverno. Cada quen que lance un suspiro e que todos os gatos pardos miañen nas noites escuras de Baños de Molgas. Cada paso que leva á burga é un recordo compartido. Ou non. Pero sigue sendo recordo. Vai un cego pola carreira da Lama, tropeza e di: “é un atranco”. Pero sigue o seu camiño. Ata o demo, ás veces, se atopa con obstáculos insalvables; polo que ten que meter o rabo entre as pernas, rosmar e marchar. Algunhas veces o silencio amouca ó ruído. Tan só Sabina describe ben o ruído.

TERAPIAS PARA A ANSIEDADE

              Eu “paso” da ansiedade, pero estes días andei máis nervioso ca nunca. Porque non podía escribir. Porque non mandaba ningún relato a este xornal. Sinceramente, paso olimpicamente da expresión “stress”, pois para un servidor esa palabra vencina sempre coa mellor terapia existente: a do traballo. Antigamente, o sacho, a aixada, o fouciño, a fouce, a gadaña, o carro, o arado, as vacas eran a mellor terapia para esa “enfermidade”. Agora son a peta, o sacho, a fouce, a poda, a rodriga, o esterco, o atar, o enramar, o esfollar, a vendima, a viña toda as auténticas terapias. Botei cinco días practicando terapia, pero estaba  en continua tensión. Por non escribir. Certo que podía facelo pola noite. Pero chegaba á casa e o único que quería era estomballarme no sofá e ver unha película. O de ver a película é un dicir, pois axiña perdía subtítulos e diálogos porque, pouco a pouco, íaseme a vida. A única razón pola que desexaba rematar coa maldita vendima (á parte do cansazo) era porque tiña que escribir. Estou escribindo. O que significa outra terapia máis para vencer o desacougo, a presión.

BALAS CONTRA CANTAZOS

Guerra das bandeiras. Guerra pola secesión. Guerra de Siria. Guerra de declaracións. Guerra polos refuxiados. Pero ningunha tan esperpéntica ou tan salvaxe ou tan incomprensible ou tan rabiosa como a de Israel. Pois resulta que a policía israelí poderá usar balas reais contra os tiradores de pedras, que, para máis aquel e a maioría das veces, adoitan ser nenos. Balas contra cantazos. Algo así como usar un fouciño ante un insulto ou como espichar unha forquita por unha ollada revirada. É dicir, que Israel ten todo o beneplácito do gardián das democracias, ou sexa, o imperio ianqui.

En Israel ganan as balas, pero, ai!, en Vigo ganaron os cantazos. Pedras contra balas. Celtiña contra o Barça. O humilde contra o poderoso. Ó final a Biblia vai ter razón: David venceu a Goliat. E de que maneira! I, xa sei que Goliat seica non era Goliat; pero aínda non sendo Goliat non é moco de pavo “encasquetarlle” catro cantazos. En plena fronte! Quen lle dera eses cantazos ós nenos palestinos.

En Israel ganan as balas, en Vigo as pedras e na vendima mestúranse as pedras coas balas. As pedras poden ser a camaradería existente neses días. As balas veñen sendo o cortar as uvas (agachados), o carrexar os cestos (cos riles a rebentar), o cargar os cestos (cos riles e brazos esgotados) e o prezo que che van pagar (a dor da impotencia). Tamén se adoita dicir: traballar para o inglés. Semana de balas contra cantazos.

A GABARDINA DE MONCHO BORRAJO

              Hai nenos inquietos. Hai nenos tímidos. Hai nenos calados. Hai nenos nugalláns e hai nenos que latrican que nin o demo. Moncho Borrajo era destes últimos. Aínda hoxe, Moncho Borrajo latrica que nin o demo e á velocidade da luz.

              De neno, cando pasaba os veráns en Baños de Molgas e como todos es demais nenos, polo xeral, andaban no monte coas vacas ou cavando nos eidos, non lle quedaba outra que buscar a alguén que o entretivese, que o enredase un pouco… ou que o escoitase. Recorría a miña nai. Pois aínda que ela tamén era das que andaban sempre nas leiras (que remedio!), a miúdo dedicábase máis a fochicar na Cortiña, ó lado mesmo do cemiterio. Moncho Borrajo sabía que era alí onde mellor a podía atopar. E para alá marchaba, desde a súa casa, na ponte nova, ata o barrio da Igrexa, ata a Aira de Arriba. Imaxino a miña nai (co que lle gustaban os nenos) mordendo nas meixelas do Monchiño con todo o cariño do mundo, pero ás veces mordía con tanto amor, con tanto querer que chegaba a mancar. Imaxino a Moncho Borrajo dálle que dálle á lingua e a querer saber. E imaxino ós dous rindo a cachón ante as palabras do cativo. Porque, Moncho Borrajo, de rapaz, seica xa prometía.

              A confianza do humorista, do showman molgués con miña nai, coa miña familia debíase, por suposto, á confianza existente entre a Dundina (a nai do Moncho) e a Lola da Amparo (a nai dun servidor), a maiores do propio parentesco existente entre unha familia e outra.  A confianza foi tal que toda aquela roupa que lle sobraba ou que xa non lle valía ó fillo da Dundina acababa caendo na casa da Lola. Por sorte ou por desgraza, a miña familia nunca viviu na opulencia, nin tan sequera na medianía do bo vivir, máis ben na miseria ou na máis absoluta sinxeleza, e todo caía entón na casa como auga de maio. Imaxinade as prendas de vestir.

Nunca se me esquecerá unha gabardina de Moncho que levou o seu uso nos os lombos dos meus irmáns e fíxose vella sobre o meu ata que non valeu nin para vestir santos, a pobre. “Neno, colle cobertoira”, berraba a Lola. Eu collía sempre a gabardina de Moncho Borrajo. Porque me sentaba ben. Porque non era pesada. Porque era bonita. E porque me cubría.

Como o tempo pasa e todo cambia, o rapaz que buscaba parola ou que buscaba a quen o escoitase, converteuse nun chiscar de ollo en todo o que é hoxe. Pero sei que aínda, de cando en vez, pensa na Lola da Amparo e nas tardes que o entretivo naquel terreo da Cortiña. Como o tempo pasa e todo cambia, o contacto, quéirase que non, foise perdendo, pero sábese que a memoria é o mellor amigo que ten o ser humano.

Coincidín co éxito, co boom de Moncho en Madrid, máis en concreto, na sala Cleofás. E foi a partir de aí onde se “reiniciou” de novo o contacto con el. Lembro que foi dicirlle “son o fillo da Lola da Amparo” para que me abrise as portas de par en par. Recordo o seu patrocino daquela viaxe ás Canarias cuns cantos veciños do concello (que, recoñezo, trouxo o seu aquel, a súa polémica política) para a que preparara un escrito, un relato sobre o humorista e que, por vergonza, nin me atrevín a ler diante del e de todos nin me atrevín a darllo, a remitirllo incluso. É igual; o meu cariño teno sempre. Polo que me gusta como humorista, como pintor e como caricaturista e, por suposto, polo contacto que mantivo coa miña nai. Só por isto xa merece o meu respecto. E non falo do que significou para min a súa gabardina porque igual me emociono.

Café Bran de Ourense. Luns, 7 de setembro de 2015

COMO AUGA DE MAIO… NO VERÁN.

 

               Atoparse con grandes autoridades nos anos 50 e 60 do século pasado era un asunto de palabras maiores. Era algo así como agachar a cabeza, saudar e quieto parado!... non fora o demo. E se tal encontro transcorría nunha vila pequena como Baños de Molgas, onde a timidez ou, mellor dito, o medo ó poderoso era máis grande, ata optabas pola acción de dar marcha atrás ou coller por outra carreira (lembremos que naqueles tempos a maioría das, hoxe, rúas eran carreiras) para evitar o saúdo e a vergonza. Non obstante, nesa vila termal había un Grande de España ó que esperabamos como auga de maio nos meses de verán. Dicir Grande de España é dicir a máxima dignidade da nobreza española na xerarquía nobiliaria. Empezou a regularse e a establecerse no reinado de Carlos I no século XVI, pero tal distinción xa se viña usando nos tempos da monarquía visigoda.

               Don José Bernardo Muñoz y Acebal era o 5º Duque de Riánsares e o 5º Marqués de San Agustín. A verdade é que os dous títulos impresionan. Pero para os veciños de Baños de Molgas era simplemente… O Duque. E punto. Vivía en Madrid e pasaba todos os verán na casa das Señoritas, no casco vello da vila molguesa, porque casara con dona María de las Mercedes Santa Marina y Rodríguez, natural da vila.

               Maoritariamente as lecturas dos libros históricos lévante polo poderío desas liñaxes, polo abuso deses personaxes (dereito de pernada, pago en especies, etc.) e polo medo a ese poderío; mais o trato co Duque de Riánseres, O Duque de Baños de Molgas, mandaba ó nabo, ó garete todo ese medo, toda esa veneración, toda esa angustia.

               Veneración que, emporiso, si sentiamos realmente polo noso Duque. Porque cando este chegaba á pequena vila, e xa desde o primeiro día, empezaba co seu ritual: que non era outro que percorrer as rúas e carreiras na procura de nenos para darlles caramelos (quen comía caramelos naqueles anos?) e dos homes para ofrecerlles cigarros e puros. Logo, por enriba, estaba a súa sociabilidade, o seu trato coa xente, o seu interese polos veciños e algunha que outra broma. Sempre recordarei a que me gastaba a min: cada ano que me vía dicíame que cada vez estaba máis gordo (porque cada vez era máis fideo). O día do patrón, San Salvador, 6 de agosto, xa sabiamos que unha das andas do Santo era súa. Normal, daba por ela 10, 20, 30 mil pesetas. Naqueles tempos! As outras tres collíanas os demais veciños ó mellor por 100 ou 500 pesetas, algunha ata chegaría ás 1.000; pero quen alcanzaba ó Duque!

               Don José Bernardo Muñoz y Acebal, O Duque, nacera en Somió (Xixón) o 18 de agosto de 1923 (algunhas fontes sinalan o 1924) e recibiu os títulos nobiliarios por medio dun tío. O Ducado polo que é máis coñecido creouse en 1844 (durante a minoría de idade da raíña Isabel II) pola raíña rexente María Cristina de Borbón (viúva de Fernando VII). O nome de Riánsares alude ó río Ánsares ou Riánsares que pasa preto de Tarancón, na provincia de Cuenca, de onde era orixinario o primeiro Duque. Tivo unha filla que é agora a 6ª Duquesa de Riánsares. O “noso Duque” faleceu en Madrid o 17 de setembro de 2008. Nunca esqueceremos os caramelos (de nenos) nin os cigarros e puros (de adultos). Ó chegar de vacacións ía polas casas saudando á xente e cando marchaba ía polas casas despedíndose da mesma xente. Grande de España… enorme en Baños de Molgas!

MÁIS ALÁ DO MALTRATO ANIMAL

 

               Dáme medo escribir sobre o pobre Rompesuelas, sobre o touro da Veiga. Porque temo cabrearme e lanzar insultos sen orden nin xeito. E hoxe en día, insultar a alguén está bastante penado e a pesar de que teñas toda a razón do mundo. Creo que, neste caso, quen máis quen menos (exceptuando a eses energúmenos –ui, perdón) e con dous dedos de fronte sabe que o que acontece en Tordesillas é simple e sinxelamente un asasinato, é dicir, máis alá do maltrato. E impórtame un carallo que sexa un animal! Un que? Quen é máis animal?

               Os estúpidos defensores (ui, outro perdón) dese “excelso” acontecemento alegan en defensa propia a famosa tradición. Por tradición guillotinábase e sempre nos pareceu unha atrocidade. Por tradición queimábase á xente nas fogueiras e cagabámonos na inquisición e na lúa inversa. Por tradición, en moitos países, aínda se lapida a moitas mulleres e exclamamos: que barbaridade!, que bestas!, que animalada!

               E o inoperante, inepto e folgazán (perdón, perdón, perdón) Goberno español non é capaz de tomar cartas no asunto para prohibir esa barbarie ou para publicar unha lei que diga: “A partir de agora, para que quede de tradición per secula seculorum, permítese a todo cidadán aguilloar nos lombos dos defensores desa insultante `festa´  do touro da Veiga”. Eu apuntábame a aferretar, a aguilloar cunha aguillada ben longa e ben dura neles. E sen perdón nin hostias.

LECCIÓNS DE SOLIDARIEDADE

Hai equipos en case todos os deportes que moitas veces fanse querer. Por ser demasiado modestos, por ser sufridores, por ser o irmán pobre da cidade, porque os seus xogadores visten de tal ou cal maneira, etc. Eu recordo sempre ó Estudantes como o equipo ó que os afeccionados ó baloncesto lle tiñan máis cariño. Por ser o modestiño de Madrid e por ser o que quizais máis apoiase á base, ós cativos que empezan. Seguro que por esa pobreza de non poder fichar grandes xogadores. Creo que foi nos anos 70 e 80 cando mellor estivo, cando tiña máis fama. Pois ben, o pasado venres lin unha noticia que me fixo lembrar todo ese cariño que sempre se lle tributou e que, agora, hai que seguir tributándolle.

Resulta que o Estudantes vai crear unha escola de baloncesto dirixida principalmente ós nenos refuxiados. Aí está; son detalles que quéirase ou non fanche brillar os ollos coa emoción ó percorrer as liñas da noticia. E non só iso; vai incluso algo máis alá: tamén organizará un partido solidario, que será o da primeira xornada da liga.

Aí, ó pé do canón. Un equipo aínda máis modesto có dos anos citados. Sempre cos máis necesitados, cos máis desamparados deste mundo. E hai a tira deles. Un equipiño dándolle leccións de solidariedade ós grandes de España. Estes van ó negocio. Aquel a mirar para o embigo do ser humano. Grazas, Estudantes.

O SORRISO QUE SEQUE AS BÁGOAS

 

               Bágoas que choutan duns ollos cansados e apesarados, entristecidos. O medo é libre. A incerteza manca e doe, fai tremer as entrañas. Impotencia ante o descoñecido. A soidade é o cabalo de batalla co que hai que cabalgar. Pensas no futuro e asoma unha negrura que, máis seguro, torne primeiro a gris e logo a branco. Pero antes hai que pasalas negras, hai que pasalas moradas. Bágoas que bañan a cara. De medo. De impotencia. Agora son os pensamentos os que bulen por unha vida futura. Medo a non ter futuro. Mais non queda outra que botar man da esperanza e loitar contra as adversidades que aniñan nun. Toda loita ten a súa recompensa. Ten que tela. Non queda outra que confiar. E esperto e durmido tes que pensar e soñar que aquí estás ti, que nada e que ninguén é quen de conter, de cortar as túas ansias de supervivencia. Seca as bágoas, deixa caer un sorriso e pensa que máis alá de ti segues estando ti, e ti, e ti; e logo xa os demais. Agora, deixa que o sorriso seque as bágoas. Xa verás como o optimismo calma a incerteza.