Ás
veces non se sabe que é peor, se as propias guerras ou os tempos despois. Polo
menos no noso país. A Guerra Civil foi unha masacre, un desatino, un
despropósito de odios e mortes. Pero a posguerra non se quedou atrás. Quizais
aínda fose peor, xa que ó acabar a contenda civil a xente pensaría que xa
rematara todo, que habería, iso si, vencedores e vencidos, e punto. Non
obstante, ben sabemos que, quen máis quen menos, levamos o demo dentro e
deixamos que se bote fóra cando máis nos convén, cando temos o poder, cando
vencemos. Asomaron polo tanto as represalias. E aínda que en Galicia a guerra
non fose tan cruenta como noutros lugares, a alma humana é practicamente igual en
todas as partes do mundo. E os odios. E as envexas. E as maldades. E os
desquites. E as vinganzas. Así é que en Galicia tamén houbo os acochados, os
chamados “topos” para evitar precisamente todo iso.
Houbo
unha familia en Vilela, no concello de Castrelo de Miño, á que lle tocou por
partida dobre o asunto dos acochados. Por un lado, estaba Avelina Seara
Taboada, que lle levaba de comer ó mestre de San Tomé (aldea a dous ou tres
quilómetros de Vilela, aínda que do concello de Cartelle), que estaba agochado
nunha pequena mina que había no lugar denominado A Fonteíña, nun lameiro de
Avelina.
Por
outro lado, entraba en escena un irmán de Avelina, Antonio Seara Taboada, que
este non lle levaba a comida a ninguén, senón que lla levaban a el. Era el o
acochado, o escondido… no faiado da súa propia casa.
Agora
toca poñerse en situación. A imaxe dun home encollido, sen practicamente
moverse, con fame e sede (non todos os días Avelina lle podería levar de
comer), nun espazo que, ó mellor, nin abarcaría os dous metros cadrados. A
imaxe dunha mulleriña percorrendo os catrocentos ou cincocentos metros que
había da súa casa á cova, por entre as viñas, e co medo preméndolle o cu e a
alma. Ela sabía, todos sabían o que lle podía acontecer a aqueles que lle deran
amparo, acubillo ós fuxitivos, ós “distintos”. Distintos dos vencedores, nos
actos e nos pensamentos. E así un día detrás doutro. Heroes anónimos que, aínda
sabendo do perigo, enchían o peito de valor e tiraban cara á adiante.
A
imaxe doutro home, quizais non tan encollido, pero si agachado e con máis
perigo aínda que o mestre de San Tomé. Porque o faiado pertencía á casa, e as
casas era o primeiro que miraban e remiraban cando a vinganza asomaba no
rebulir dos ollos. Ás veces ata as rexistraban en varias ocasións no mesmo día.
Falar
desta familia é falar de centos delas que arriscaron a vida por xente que
simplemente non pensaba igual que os do bando nacionalista. Sei, sábese que
houbo casas nas que o medo xa era cliente habitual. Durante a guerra e logo da
guerra. Sei, sábese que houbo heroes silenciosos e mentiráns. Porque tiñan que
mentir. Porque o seu home marchara para o Brasil. Porque o seu fillo andaría
polo monte fuxido. Porque o seu irmán morrería na guerra a causa dun tiro. Vaia
vostede a saber! E o home e o fillo e o irmán estarían ocultos nun faiado,
nunha cova, nun buraco dunha parede, debaixo dunha pía ou dunha maseira,
enconicado nunha artesa… Tiñan que mentir. Ós vencedores non lles chegou con
vencer. Querían vinganzas. E represalias. E torturas. E mortes. Querían meter o
medo no corpo. Metíano. Pero aínda así, sempre houbo algúns valentes. Como
Avelina Seara Taboada.
Café Perla 6 do Campus
Universitario de Ourense.
Venres, 2 de outubro de 2015
