lunes, 27 de junio de 2016

SIGAMOS SENDO PAILÁNS


            Vale. Xa está. España quedou eliminada da Eurocopa. E que? Ós que nos gusta o fútbol seguiremos vendo fútbol. Merece a pena. Chéganme dous partidos para comulgar con este deporte. O de Bélxica-Hungría e o de Italia-España. Vendo a Bélxica e vendo a Italia. A ver, mordes as uñas vendo a impotencia de España e desexando que gane, pero ante o xogo dos espaguetis, polo menos no primeiro tempo, non queda outra que darlle grazas a Deus por non meternos máis. Que forma de xogar! Xogaban tan ben que ata te alegrabas de que xogaran ben. Polo menos eu. E seguía querendo que pasase España, incluso de chorra.
            Nada. Tranquilos. Aquí paz e despois gloria. Aínda que a gloria española... vai ti saber cando volverá. Ó mellor xa nin a recordarei. Digo gloria porque os seguintes partidos que boten por aberto, e se non hai ningún inconveniente, este paisa porase unha vez máis diante da televisión para ver a 22 tíos correndo detrás dun balón. Si, ese chamado deporte de masas no que os intelectuais seica non teñen cabida. Seica non. Non procede ler un libro ou asistir ó teatro ou ó cine ou a un museo se tes a pouca intelixencia de ver fútbol. É igual, sigamos sendo pailáns, pero gozando co fútbol dos oito equipos que quedan na Eurocopa. Malo será que non vexamos algún que outro partido bo.


            Finca Fierro. Luns, 27 de xuño de 2016

viernes, 24 de junio de 2016

ENCERRADOS NA NOSA ESCRAVITUDE


            Ó mellor, cando saian publicadas estas liñas, seguimos, politicamente, como estabamos, é dicir, sen que ninguén nos goberne asta que pacten uns cos outros. Cando as escribín, o típico: farto de tanta campaña electoral na que se dixo, se berrou e se prometeu, para que? Para estar como hai meses? Para estar coma sempre? Ou sexa, para que os pombos traballemos para os corruptos.

            Ó mellor, cando saia publicado este recuncho, a selección española de fútbol pode estar a tan só unhas horas de facer as maletas e virse para España ou para izala (á selección), unha vez máis, ó pedestal das grandes heroicidades. No noso país nunca houbo termo medio. Nunca. Real Madrid ou Barcelona. PP ou PSOE. Heroe ou infame. Cando lle ganamos a Turquía, unha marabilla!. Ó perder contra Croacia, uns vendidos! Ó principio, De Gea tiña que empezar, xa!, a relevar a Casillas. Logo do de Croacia, maldita sexa a súa estampa! Cando Sergio Ramos marcou aquel penalti ó estilo Panenka, un fenómeno!. Cando fallou contra Croacia, que carallo pintaba el co balón nas mans! Aquí axiña buscamos un culpable, só un. Neste caso, a política é distinta: moitos culpables e ningún condenado. Para que? Se para isto chegamos os pombos. Os pombos vivimos encerrados na nosa escravitude.
            Ó mellor, cando saian estas liñas, un servidor anda pola Costa da Gándara baixando nas ramas das vides ou atando ou esfollando; porque hai pombos que teñen que adiantar as vacacións para coidar do froito que chegará ás mans dos listos, sen que estes levaran a cabo ningún esforzo. Así é que, a traballar, paisano!, para que uns vivan á costa dos outros.


            Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Venres, 24 de xuño de 2016

NUNCA AGACHARON A CABEZA


            Hai tempo cheguei a sentir compaixón polo equipo de fútbol modesto Os Chaos, porque un día lin que levaban non sei cantos partidos (ata creo que incluso temporadas, falo de memoria) sen ganar, sen tan sequera empatar. Pero chegaba o momento en que me dicía que... “vale, pobriños!, pero son adultos e andarán tan só a divertirse”. Ó mellor ata poden ter máis moral có Alcoiano. Non obstante, se esas mesmas circunstancias se traspasan a uns nenos, aí creo que cambia moito o asunto. Os nenos, a maiores de divertirse, gústalles ganar e ganar. Xa sabemos que a inocencia dun neno, ás veces, é efémera, que se pode rillarlle os ósos a outro neno faino sen pestanexar. É dicir, calquera neno goza, chouta, berra, ri e vólvese tolo cando gana algo no que participa, no que compite.
            O equipo júnior de baloncesto do ABO tirouse toda a temporada 2015-2016 sen ganar ningún partido. Nin tan sequera tiveron o consolo de empatar algún porque no baloncesto ou matas ou morres. Os júnior, quéirase que non, aínda son nenos. Quero poñerme na pel deles para coñecer o sabor desa frustración, mais non me saen as palabras e o único que consigo é que me embargue unha emoción tan forte que chega un momento en que non sei se é de pena ou de auténtica heroicidade. Si, digo ben ó dicir heroicidade.
            Porque, algunhas veces, ser heroe é case fácil; pero ser heroe en todas as derrotas é moi pero que moi difícil. E creo sinceramente que os júnior do ABO foron e son uns auténticos heroes. Porque derrota tras derrota nunca agacharon a cabeza, e asistían ó seguinte partido coa intención de comerse o mundo, aínda que, moitas veces, xa sabían de antemán que acadarían unha derrota máis. Pero eles dálle que dálle: ós partidos e ós adestramentos. Ninguén foi capaz de lle minar a moral.
            A todo adulto lle gusta ganar. Imaxinade a un cativo, a un mociño. Por iso ten o seu mérito que non decaeran nunca, que tomaran incluso a competición como unha obrigación seria pero cun fondo nostálxico porque a derrota sempre deixa un mal sabor de boca. Pero eles seguían e seguían. Aínda sabendo que non tiñan nadan que facer, deixaban a alma nas canchas, os cotobelos nas paredes e as patadas nos bancos... porque aquel lanzamento non entrou ou porque aquela xogada non saíu. Algún ata pensou que a camiseta lle aguantaría a súa impotencia, o seu cabreo ante un fallo que lle ocorre a calquera. Pero a camiseta non aguantou. Rachou, verdade Xoel?
            Heroes anónimos. Para máis aquel, nun deporte minoritario. Para máis inri, pouco máis que uns nenos. Heroes anónimos dándolles leccións á afección, ós pais porque vían que estes, que nós, máis dunha vez, sufriamos máis ca eles. Houbo partidos que se vía ás leguas que se podían ganar, pero por unhas e outras circunstancias, non se conseguía e a rabia, a impotencia facíase dona e señora da afección. O típico: “para unha vez que se podía ganar”. A desilusión era enorme. Pero aí estaban eles... apuntándose ó seguinte adestramento, comparecendo ó seguinte partido con ganas de... agora si, este ímolo ganar, hoxe machacámolos. Así, un partido detrás doutro.
            Heroes por constancia, por perseveranza, porque as ansias de ganar son moito máis fortes que todas as desilusións. Heroes anónimos que espero que a partir de hoxe xa non sexan tan anónimos, porque ata os perdedores teñen os seus méritos (lembrade ó ciclista Raymond Poulidor), ata os perdedores merecen unha recompensa: unha lectura afectuosa e aloumiñeira, e, por favor, unha ollada á foto con agarimo de pais para que deixen de ser anónimos e pasen a ter os nomes de (de pé, de esquerda á dereita): Samuel Ferro (2), Andrés Campos (22), Víctor Vilar (5), Xosé Anxo Sánchez (adestrador), José Ramón Martínez (13), Enrique Osorio (16), Pablo Varela (18) (de xeonllos, de esquerda á dereita): Xoel Rivas (9), Iván Pintor (23), Rubén Rodríguez (14), Martín Conde (1), Joel Martín Domínguez (24) e Pablo Montes (21). Falta na foto Adrián Rodríguez.
            Grazas, rapaces. Grazas, fillos, por facernos gozar incluso coas derrotas. A nós chéganos cunha tripla de Pablo Varela e unha “virguería” doutro calquera. E sobre todo... con que non vos manquedes. É o sempiterno desexo de todo pai.

            Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Venres, 10 de xuño de 2016


Publicado en La Región o venres, 24 de xuño de 2016

jueves, 23 de junio de 2016

OS BERROS DA MEMORIA


            Aí están. Os berros da memoria que se esparexen por entre as airas de Baños de Molgas e os montes de Pinouzos, por entre os regos do millo e as gadañas nos Lamas. Aí están. Os partidos de fútbol por entre os carballos da Carballeira e o xogo do marro pola aira de Arriba.
Aí están os recordos que nunca se van. Nunca. Nin se irán os soños de ser home cando se era neno, nin o de ser neno cando xa se é home. A vida ás veces ten tal contraste que ata este se volve fermoso co paso do tempo. Tampouco se irán os berros dos carros nin o árdelle o eixe! das almas. Que tempos! Tempos que non volverán. Quizais sexa mellor así, pero, ás veces, a nostalxia é coma unha bágoa de emoción que esvara moi devagariño pola cara. Aí están. Os berros da memoria de cando un escribía poemas sobre un corazón escachado ou de cando un quedaba coa ollada perdida e... soñando, soñando, soñando. Canta dozura teñen hoxe os recordos da infancia, incluso da adolescencia. Son coma o compás jazzístico dun tema de Miles Davis ou de John Coltrane. É igual; as mañás en Sudalomba deixábanlle paso ás tardes en Barricobos, ou na Porfía. Eran tempos de música sen orquestra, de bailes sen parella, pero coa festa a rachar a base de berros da memoria. A memoria, moitas veces, é tan melancólica que non queda outra que plasmala nun papel ou deixar que a mirada siga perdida no círculo dos soños. Aquí quedan. Os berros da memoria.


            Finca Fierro. Xoves, 23 de xuño de 2016

OS OVOS DA RULA


            No primeiro día das vacacións madrugamos para marchar á Costa da Gándara a baixar nas vides, e atar, e quitarlle os fillos, e arrincarlle algunha que outra herba. Madrugamos porque sabiamos que, logo, o patrón da nosa galaxia faría das súas. E tanto! Aínda non eran as doce do mediodía cando vin como unha rula puña o seu par de ovos e en menos que canta un galo xa oín e vin como se fritían. Manda truco en Baños de Molgas!, como o digo! A min xa me picaban as costas. Menos mal que pasei a mañá baixo a influencia da música que teño gardada no móbil. Se non fora pola música eu morrería de aburrimento na Costa da Gándara. Recoñezo que os traballos da viña non son aqueles traballos brutos da miña infancia e xuventude: arar coa vertedera ou con calquera outro arado da época, rozar con fouciños que pesaban máis ca min, segar con gadañas que abarcaban uns cabañóns que tiraban do peito, cavar no millo ou nas patacas cos sachos pesados e cos mangos mal feitos.
Pero os da viña son moi monótonos e moi lentos. Mátanme dos pés. Aínda llo dixen o outro día á muller e ós sogros: prefiro limpar co fouciño os balados que arrodean a finca (terei que facelo) antes que enramar ou atar. Incluso prefiro sulfatar. Sulfatando, ando. Atando e enramando: dou un paso, quedo quieto; dou outro paso, quedo quieto. Sufro dos pés. Ó que ía: que vendo os ovos da rula dixémonos: que se asen os paxariños. E marchamos. Pola tarde xa nin fomos.


            Café Paladium da Valenzá. Mércores, 22 de xuño de 2016

domingo, 19 de junio de 2016

O UNIVERSO DO SILENCIO


            Queda aí. Só. Co silencio. Non fales. Non fagas ruído. Ou escoita. Non sei. Fai o que queiras. O que queiras non, que senón fas ruído. O bonito é estar en silencio, quedar en silencio. O silencio é bonito, verdade? Sempre foi bonito. Ata a propia palabra é bonita: silencio. De todas formas, a algúns sempre lles gusta máis a o ruído. Entón, para estes, o ruído tamén é bonito. Si, pero onde estea o silencio...
            Para min, o silencio está na lúa. Alá arriba. Tan lonxe. Sen ruídos. Que marabilla! Cada vez me repito máis a miúdo que quero ser astronauta. Para ir alá arriba. Para viaxar polo silencio. Sería como meterme nun embarazo, nunha preñez de silencio. E neste caso xa me dá igual a lúa que Mate ou Plutón. O caso é viaxar (en silencio) por entre as estrelas ou as galaxias ou os universos.
Quero ser astronauta, me cago no mundo! Cala, rapaz. Non desvaríes. Queda aí. Só. Co silencio. Sen facer ruído. Pum! Pum! Pum! Non hai maneira! Quero emigrar de astronauta ó universo do silencio. Alá, tranquiliño, só, sen ruído. Sen ruído. Sen ruído. Oxalá puidera viaxar sen casco. O casco é molesto. É igual, o caso é estar en silencio. Marcho a Cabo Cañaveral a ver se me admiten. De astronauta! De que vai ser! Non quero ruídos no universo do silencio!


            Café Paladium da Valenzá. Domingo, 19 de xuño de 2016

TEÑO UNS MINUTOS


            Teño uns minutos para rezar tres avemarías e un nosopai.. Polos que andan perdidos por entre as carballeiras da memoria. Polos que loitan contra as adversidades que lles presenta a vida diante dun espello. E hai espellos que desvirtúan as imaxes. Polos que morren ante o impacto dunhas balas que dispararon uns polo simple pracer de ver caer sangue sobre as beirarrúas da existencia. Tres avemarías polas que reciben golpes dunha media laranxa que, co tempo, podrecéronlle as ideas do bo comportamento. E pensan que o matrimonio é unha simple sinatura nun papel, ou que a convivencia son os primeiros sorrisos ó cruzar a porta dunha felicidade que non tarda en escachar. Un nosopai polos que pensan que a lúa está ó alcance de calquera sentimento. Pobres inocentes!
            Teño uns minutos para pensar no que recei e chego á conclusión de que máis alá dun verso escrito hai un poema pensado, ou de que o camiño máis curto non é o que vai en liña recta. Ás veces arrodeamos para evitar o enfrontamento cun recanto da memoria, no que está escrito que non todos os soños son bonitos. De cando en vez asoman pesadelos que van e veñen por entre as pingas de suor dunha conciencia que non sabe acougar na curva da nostalxia. Rematei os minutos. Quedo en silencio.


            Finca Fierro. Sábado, 18 de xuño de 2016

sábado, 18 de junio de 2016

DE EXPRESIÓNS E REFRÁNS


           
Ata o corenta de maio non quites o saio. Ás veces vai máis alá do corenta de maio. Ás veces vai sete días máis. Como aconteceu estes días, que o venres 17 aínda caeron trombas de auga que semellaba a fin do mundo. E o mércores 15 incluso o mes de xuño nos recompensou con bastante frío. Como se ve, de cando en cando, o tempo climatolóxico pasa olimpicamente dos refráns ou sentenzas.
            Outros tampouco lles fan moito caso ós refráns. Non deixes para mañá o que poidas facer hoxe. Ó que madruga, Deus o axuda. Ó COB nin dunha maneira nin de outra. Nin fixeron uns nin o axudaron outros. Tiveron todo un ano para resolver o ascenso á ACB, pero debían estar tan ben roncando no leito que ninguén madrugou e, claro, ninguén o axudou. Se non choras, non mamas. Así, de poder estar na liga dos grandes, a día de hoxe (venres),  ten incluso moitas trazas, moitos visos de desaparecer. Ai, que pouco lles importa a algúns os sentimentos dunha afección!
            Agora tócalle a quenda a outra expresión política que é moi boa: bla, bla, bla, bla, bla, bla, ou sexa, runrun-runrun, runrun-runrun, é dicir, predícame cura, predícame fraile, por un oído me entra e por outro me sae. Refírome á campaña electoral, por suposto. Todo son promesas que, despois, non se cumprirán nin o dous por cento. Seguro!
            Rematamos xa con outra expresión máis: non hai inimigo pequeno. Futbolisticamente falando. Na Eurocopa os modestos sóbenselle ás barbas, póñenselle nas patas de atrás ós presuntos intocables. A estes cústalles unha barbaridade ganar; xeralmente fano pola mínima e no último suspiro, no último alento. A ver se nos decatamos dunha vez: que ninguén se pode durmir nas pallas. Nin no fútbol nin no baloncesto. Nin na propia vida.


            Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Venres, 17 de xuño de 2016

viernes, 17 de junio de 2016

AUTÉNTICA ACTIVISTA DA CULTURA



            Sempre se dixo que cando un está fóra do seu entorno, bota de menos o lugar no que naceu e creceu. Acabado de chegar a Madrid, a principios dos oitenta, á parte de sentirme medio perdido, notaba como a nostalxia me mantiña preñado á terra, principalmente nesas tardes de soidade nunha cidade inmensa. O que levaba peor era o da lingua. E iso que polas mañás aínda falaba un chisco na oficina cun amigo de Allariz. Pero polas tardes, ai polas tardes!...
            A solución a esa amargura atopeina nun local que a galería Sargadelos tiña, se non recordo mal, na rúa Zurbano. Aínda que, antes de entrar nel, pensaba que só me atoparía coas súas típicas e famosas cerámicas. Mais tan axiña como vin que ó longo das paredes había estantes cheos de libros, de libros galegos, foi algo así como ascender ó ceo en plan éxtase.
            Case ó momento me chamou a atención un apelido: Janeiro. Non sei, pero chocábame un chisco a J na lingua galega. Helena Villar Janeiro. A ver se esta escritora escribía en castelán sobre Galicia, e nada máis (intuía que alí terían libros galegos e sobre Galicia, que podían moi perfectamente escribir uns autores que non soubesen galego).
            Non sei os libros que pillei a primeira vez que entrei na galería Sargadelos de Madrid (co tempo, as mesmas dependentas me confesarían que me deixaba alí a nómina, e tan só en libros), pero si sei que collín un desa autora cando me decatei de que si escribía en galego: “Morrer en Vilaquinte”. Mal pensaba eu que tería algún contacto, non só con ela, senón con calquera autor dos que me gustasen. Pero como o tempo pasa e todo cambia, a sociedade tamén cambiou e, hoxe, por sorte ou por desgraza (no meu caso, por sorte) estamos invadidos polas redes sociais, que nos poñen a uns moi cerquiña dos outros. O feisbuq amósache desde o quinto inferno ata a fin do mundo, pasando polo veciño ou o familiar máis achegado. Amósache todo un mundo á volta da esquina.
            Helena Villar Janeiro anda no feisbuq, está no feisbuq. Mira, por intentalo que non quede. E mandeille solicitude de amizade. Eu que sei, vai ti saber... toda unha eminencia nas letras galegas, unha señora xa cos seus anos; ó mellor pasa olimpicamente de min. Pero non pasou. E descubrín, estou descubrindo a unha señora, como se adoita dicir, humilde de corazón e coas ideas... ui coas ideas!, xa quixera algún deses “culturetas fachendosos” ter só un gromiño da súa intelixencia e do seu saber. Señora Villar Janeiro, é un pracer, un auténtico pracer contar coa súa amizade, aínda que só sexa por medio da informática.
            Helena Villar Janeiro naceu en Becerreá (Lugo) o 28 de setembro de 1940. Vai para 76 anos. Pero, repito, cunha lucidez que... xa, xa. Abandonou a escola ós seis anos, pero recapitulou e volveu fincar os cóbados ós 13. Ó mesmo tempo que cursaba o bacharelato por libre, axudáballe ós seus pais na xastraría da súa propiedade. Nela seica cantaban a rabiar. Porque o seu pai era acordeonista e barítono. Tamén o canto era a gran paixón de Helena, mais naqueles tempos non sempre se podía facer o que gustaba.
            Cursou maxisterio en Lugo e pateou parroquias e concellos como docente. Estudou, tamén por libre, a carreira de Filosofía e Letras, na especialidade de Pedagoxía. E tan axiña como mercou o seu 600D empezou a bailar do traballo ás escolas, a clases de castelán e francés, bailou coa poesía, coa guitarra, co debuxo, coa pintura e co modelado. Ela mesma recoñece que non sabería dicir de onde sacou o tempo. Agora mesmo fochica no feisbuq que nin o demo.
            O seu primeiro poemario, “Alalás”, viu a luz en 1972. Foi o único escrito en castelán. Tres anos máis tarde casa co escritor Xesús Rábade Paredes (do que tamén atopei algo naquela libraría Sargadelos) e a súa unión vai moito máis alá do matrimonio, pois á parte dos dous fillos que tiveron, pariron así mesmo, entre os dous, unha morea e máis de libros, dos cales moitos deles tiñan como obxectivo o mundo infantil. Desde 1985 deciden escribir por separado, pero, de cando en vez, volven os dous ás andadas. Ela é unha auténtica activista da cultura e sabe (vaia se sabe!) da problemática da nosa lingua.

            Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Mércores, 25 de maio de 2016

Publicado en La Región o venres, 17-06-2016

OS PASOS DE SEBASTIÁN PÉREZ


            Pensa Sebastián Pérez que andar cara adiante é botar un pé detrás do outro, pero ás veces vaise cara adiante de fociños. Como lle pasou onte cando a súa dona Isolina Soledade lle puxo a cambadela. Pobre home!, si que andou para adiante, pero co nariz varrendo o chan. Sebastián Pérez quixo largar da casa para ir tomar uns viños, e foi xusto ó saír da porta cando asomou a súa dona e lle dixo “nin un paso máis, Sebastián!”. Este, de súpeto, quedou quieto-parado, porque sabía como as gastaba, como as gasta a súa Isoliniña. Mais como era domingo, pensou que nas festas de gardar lle abriría un chisco a man. A ver, un domingo é un domingo; toda persoa ten dereito a esparexerse un pouco. El tamén. Pero pedíndolle permiso ás súa media laranxa. E non llo pedira. Pecado mortal! E moito máis en domingo.
Porque Sebastián Pérez deu o primeiro paso e incluso chegou a dar un segundo, pero o terceiro, ai o terceiro, o terceiro quedou xa no aire ata que todo o seu corpo se esnafrou contra a area da carreira. Menos mal que era area. Para onde vas, oh!, tan só rosmou Isolina Soledade, pero con ese ton que fai que poñamos o signo de exclamación na frase. “Pero, muller, só ía beber un grolo de auga á fonte da aira”. “Un grolo de auga, un grolo de auga. Pensas que nacín onte!”. Agora Sebastián si andou cara adiante, pero fíxoo ó dar a volta para meterse na casa.


            Finca Fierro. Xoves, 16 de xuño de 2016

jueves, 16 de junio de 2016

A VIDA É UN MISTERIO TAL...


            Tiro da corda para que tense, e o feixe dos pensamentos encóllese coma un asubío nun espazo cerrado.. A corda é de esparto; os pensamentos son de trapo. De trapo mollado e cheo de silencio. Subo o feixe ó lombo para camiñar pola carreira das almas en pena ata a palleira da Santa Compaña. Sempre hai vidas que están e non están. Que van e veñen ou que non volven, porque sempre hai momentos que non se viven, que nin tan sequera existen.
A corda empeza a queixarse e opto por lle facer un nó no mesmo cabo. Ó mellor acabo de facer mal. Ó mellor a solución estaba en afrouxar o feixe. Pouco a pouco. Non vaia ser que os pensamentos se escangallen polas páxinas en branco. Esperarei un chisco a ver se aguanta; se aguanta a corda e o feixe. Baixo o feixe do lombo e pégolle un descanso na pedra que sobresae na curva da nostalxia. É complicado que a nostalxia vaia en liña recta; adoita dar tombos pola inercia da vida que se vive ós cachos, da vida que abanea entre a infancia e a adolescencia. Vai ti saber; a vida é un misterio tal...
            Collo o feixe de novo e cada pensamento é un paso cos ombreiros caídos. Cada paso é un salouco que vai e vén por entre as carballeiras da melancolía. Sempre se dixo que a melancolía é o pracer de estar triste. Pero como vai estar triste un cun feixe cheo de pensamentos!


            Café Oren Express da Valenzá. Xoves, 16 de xuño de 2016

domingo, 12 de junio de 2016

TARDE DOMINICAL DE TRANSICIÓN


            Asubía o vento. Corren as nubes polo ceo molgués. E as temperaturas amornan os pensamentos nunha tarde dominical de transición. Escofo o ollo dereito para dicir que a vida é un escaparate no que moitos non se reflicten. A ver, non todos sabemos vivir! Hai moitos que están mortos en vida, que lles falta espírito para dicir “aquí estou eu”. Así é que están pero non están. Está a folla do loureiro abaneando. E os anteollos sobre a mesa, á beira dun libro de Xavier B. Fernández.
Raño agora o ollo esquerdo. Quizais por aburrimento. Ou porque o silencio acolle á pulga que non fai ruído. Anda que se a pulga fixera ruído! Son as cinco e media da tarde. Dunha tarde gris, nubrada e coas bolboretas bailando por entre as herbas dos lameiros. Por entre o millo bailan as pegas. Menos mal que agora vense poucas. En catro décadas desapareceron moitas clases de paxaros. É que o tempo pasa e todo cambia. Lembro aqueles concertos nas tardes de Barricobos ou nas mañás de Sudalomba: pegas, corvos, gaios, rulas, pombos, paspallás, lavercas, petos reais, verdeais, cucos, curuxas, mouchos, lavandeiras, andoriñas, merlos, bubelas, paporrubios, pardais, estorniños... Está o verme luceiro á espreita de que chegue a noite para saír a dar unha volta. Un servidor mira para o ceo molgués mentres lle pon o punto final a este momento.


            Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Domingo, 12 de xuño de 2016

viernes, 10 de junio de 2016

FLOR DUN DÍA TAN SÓ


            Hai semanas nas que me costa atopar algo para encher este recuncho. Nesta sóbranme os temas. É máis, sóbranme incluso os deportivos (os políticos chega con dicir que empezan cunha nova pesada, aburrida e sanguenta “económica” campaña electoral). Catro grandes novas deportivas: ascenso do Leganés a primeira división por primeira vez na súa historia; trofeo Roland Garros acadado por Garbiñe Muguruza por primeira vez na súa historia; morte de Cassius Clay (para min será sempre Cassius Clay), quizais o mellor boxeador de todos os tempos e un dos mellores deportistas; e xa por último, a mellor, a máis importante e a máis emocionante polo que me toca de galego: o premio Princesa de Asturias (quizais ou sen quizais o Nobel deportivo) para o noso Francisco Javier Gómez Noya.
Xa tardaron en darllo. Claro que o tríatlon non é o fútbol, nin o baloncesto, nin o tenis; é un deporte dos máis minoritarios que existen (outro tanto máis a favor por acadalo). Declaraba Iván Raña (outro que tal) que cando empezaron chamábanlles as de “Dios es Cristo”, pero grazas á súa perseveranza, aí están os dous, aí está Gómez Noya, cinco veces campión do mundo e base de porfiar e porfiar. Sempre se falaba del para isto ou para aquilo, pero claro, ante Nadal ou ante Gasol... a fama é a fama. Gómez Noya non anda de aquí para alá e, para máis aquel, era e é galego. Pero el seguiu subindo, subindo, subindo (para que digan que o galego non sabe se sobe ou baixa) ata acadar o recoñecemento que hai tempo que se merece. Aínda así, pena!, seguirá sendo flor dun día tan só. Hoxe mesmo xa poucos lembrarán que lle deron o Nobel dos deportes. É igual, en Río volverá dar que falar. Aínda que só sexa por un día.


            Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Venres, 10 de xuño de 2016

A PALABRA CON VOZ DE RAIOLA



            Contar escribindo creo que é más fácil que contar falando. Na linguaxe escrita buscas e rebuscas palabras ou sinónimos, frases ou o tempo necesario para completar un parágrafo, mentres que na linguaxe oral, nun escenario, xa podes falar á velocidade da luz ou con moita parsimonia que como cometas un erro, aí queda. Non obstante, sempre se atopa un coas típicas sorpresas que nos dá a vida, ou Rubén Blades. É igual. No caso desta reportaxe, quen me sorprendeu de verdade foi a compañía Daboapipa, máis en concreto, Vero Rilo. Foi nunha actuación que mantiveron na casa da cultura da Valenzá, hai un tempo xa, co seu espectáculo “Lavandeiras”.
            O título, a palabra xa o di: mulleres que, nos ríos (e na burga de Baños de Molgas), de xeonllos, fregando, repasando, lavando a roupa mataban o tempo, ó mesmo tempo, contando lendas e ruxerruxes por toda a xeografía galega. Daboapipa recolle todo ese patrimonio oral e trasládao ós escenarios coa música de compañeira. É aí onde entra en escena a voz de Vero Rilo, unha rapaza nova que me deixou abraiado coa súa dicción. Levaba moito tempo sen oír falar tan ben en ningunha clase de escenario, desde o propio teatro ata o cine en versión dobrada. E mirade que temos fama de ter moi bos dobradores. Pero a voz de Vero Rilo, ai a voz de Vero Rilo!
            Tanto ela como o seu acompañante Carlos Quintá fusionan o mundo da infancia coa palabra e a música e cosen pezas da nosa historia nun espectáculo único e divertido. Auténtico universo máxico para nenos e adultos.
            A compañía Daboapipa semella que naceu no verán de 2013 para mesturar o amor pola literatura e a palabra dita coa paixón pola música. Ó principio foi Santi Prieto o que estivo ó fronte do apartado musical, pero como o tempo pasa e todo cambia, agora é o acordeonista Carlos Quintá quen lles pon música ás fermosas palabras de Vero Rilo. Certo, as palabras fainos fermosas a preciosa voz da moza.
            Verónica Martínez Martínez (Vero Rilo; o de Rilo vén porque naceu en Rilo, Mugardos) conta cunha moi boa formación e fonda experiencia como educadora infantil en Galicia e Portugal dentro da Rede de Escolas A Galiña Azul. Tras as típicas audiencias para amigos e amiguetes, díxose que xa estaba ben, que había que tomar o asunto en serio (a palabra sempre foi un asunto moi serio) e que había que profesionalizarse. Así é que cursou estudos de iniciación ó teatro da man de Carlos Neira, realizou cursos de improvisación con Antón Coucheiro e máis e máis cursos como contadora con mestres como Charo Pita e Tim Bowley. Na actualidade é educadora na rede de ensino en galego Semente. E tamén, faltaría máis, unha pequena dama das táboas para un servidor.
            Carlos Quintá estudou sete anos de violín no conservatorio de grao medio de Lalín, fixo maxisterio en Lugo e alí tocou co gaiteiro da Mariña Caxoto. Formouse no acordeón diatónico co mestre Pedro Pascual. É membro fundador do grupo Grodan Defló e colabora cunha morea e máis de músicos que espallan toda a súa sabedoría musical por todos os escenarios habidos e por haber.
            Coa compañía Daboapipa estrearon os espectáculos “Contos de animalario”, “Contos e lerias” e “Historias de vida, guerra, amor e case morte”. Agora, como dicía ó principio, andan con ese mundo das lavandeiras nun universo tan rico, tan rico que de aí saíu toda unha cultura popular, toda unha mitoloxía que, hoxe, e por culpa das lavadoras e das redes sociais botamos de menos. Ai se a burga de Baños de Molgas falara ou falase. Aquilo si eran redes sociais, e non as de agora, nas que se fala mal e se escribe peor. Por iso é que grazas, neniña, por eses contos e por esa voz que me mandaron ós soños da infancia, ás escaleiras da burga onde contemplaba e escoitaba á lavandeiras de Baños de Molgas.

            Café Perla 6 do Campus Universitario de Ourense.
            Mércores, 11 de maio de 2016

Publicado en La Región o venres, 10-06-2016