Sempre
se dixo que cando un está fóra do seu entorno, bota de menos o lugar no que
naceu e creceu. Acabado de chegar a Madrid, a principios dos oitenta, á parte
de sentirme medio perdido, notaba como a nostalxia me mantiña preñado á terra,
principalmente nesas tardes de soidade nunha cidade inmensa. O que levaba peor
era o da lingua. E iso que polas mañás aínda falaba un chisco na oficina cun
amigo de Allariz. Pero polas tardes, ai polas tardes!...
A
solución a esa amargura atopeina nun local que a galería Sargadelos tiña, se
non recordo mal, na rúa Zurbano. Aínda que, antes de entrar nel, pensaba que só
me atoparía coas súas típicas e famosas cerámicas. Mais tan axiña como vin que
ó longo das paredes había estantes cheos de libros, de libros galegos, foi algo
así como ascender ó ceo en plan éxtase.
Case ó
momento me chamou a atención un apelido: Janeiro. Non sei, pero chocábame un
chisco a J na lingua galega. Helena Villar Janeiro. A ver se esta escritora
escribía en castelán sobre Galicia, e nada máis (intuía que alí terían libros
galegos e sobre Galicia, que podían moi perfectamente escribir uns autores que
non soubesen galego).
Non sei
os libros que pillei a primeira vez que entrei na galería Sargadelos de Madrid
(co tempo, as mesmas dependentas me confesarían que me deixaba alí a nómina, e
tan só en libros), pero si sei que collín un desa autora cando me decatei de
que si escribía en galego: “Morrer en Vilaquinte”. Mal pensaba eu que tería
algún contacto, non só con ela, senón con calquera autor dos que me gustasen.
Pero como o tempo pasa e todo cambia, a sociedade tamén cambiou e, hoxe, por
sorte ou por desgraza (no meu caso, por sorte) estamos invadidos polas redes
sociais, que nos poñen a uns moi cerquiña dos outros. O feisbuq amósache desde
o quinto inferno ata a fin do mundo, pasando polo veciño ou o familiar máis
achegado. Amósache todo un mundo á volta da esquina.
Helena
Villar Janeiro anda no feisbuq, está no feisbuq. Mira, por intentalo que non
quede. E mandeille solicitude de amizade. Eu que sei, vai ti saber... toda unha
eminencia nas letras galegas, unha señora xa cos seus anos; ó mellor pasa
olimpicamente de min. Pero non pasou. E descubrín, estou descubrindo a unha
señora, como se adoita dicir, humilde de corazón e coas ideas... ui coas
ideas!, xa quixera algún deses “culturetas fachendosos” ter só un gromiño da
súa intelixencia e do seu saber. Señora Villar Janeiro, é un pracer, un
auténtico pracer contar coa súa amizade, aínda que só sexa por medio da
informática.
Helena
Villar Janeiro naceu en Becerreá (Lugo) o 28 de setembro de 1940. Vai para 76
anos. Pero, repito, cunha lucidez que... xa, xa. Abandonou a escola ós seis
anos, pero recapitulou e volveu fincar os cóbados ós 13. Ó mesmo tempo que
cursaba o bacharelato por libre, axudáballe ós seus pais na xastraría da súa
propiedade. Nela seica cantaban a rabiar. Porque o seu pai era acordeonista e barítono.
Tamén o canto era a gran paixón de Helena, mais naqueles tempos non sempre se
podía facer o que gustaba.
Cursou
maxisterio en Lugo e pateou parroquias e concellos como docente. Estudou, tamén
por libre, a carreira de Filosofía e Letras, na especialidade de Pedagoxía. E
tan axiña como mercou o seu 600D empezou a bailar do traballo ás escolas, a
clases de castelán e francés, bailou coa poesía, coa guitarra, co debuxo, coa
pintura e co modelado. Ela mesma recoñece que non sabería dicir de onde sacou o
tempo. Agora mesmo fochica no feisbuq que nin o demo.
O seu
primeiro poemario, “Alalás”, viu a luz en 1972. Foi o único escrito en
castelán. Tres anos máis tarde casa co escritor Xesús Rábade Paredes (do que
tamén atopei algo naquela libraría Sargadelos) e a súa unión vai moito máis alá
do matrimonio, pois á parte dos dous fillos que tiveron, pariron así mesmo,
entre os dous, unha morea e máis de libros, dos cales moitos deles tiñan como
obxectivo o mundo infantil. Desde 1985 deciden escribir por separado, pero, de
cando en vez, volven os dous ás andadas. Ela é unha auténtica activista da
cultura e sabe (vaia se sabe!) da problemática da nosa lingua.
Café
Paseo de Ramoleox da Valenzá. Mércores, 25 de maio de 2016
Publicado en La
Región o venres, 17-06-2016