Cando iniciei estas reportaxes
para este xornal, un dos principais motivos era para que se tivese en conta a
esas persoas que, case descoñecidas e que por unhas ou outras causas, nos
marcaron ou nos marcan un chisco. Incluso pensara titular esta sección con algo
que levase as palabras “heroes anónimos”, xa que moitos dos personaxes son
auténticos heroes anónimos que pasaron e pasan pola nosa vida sen case darnos
conta, Fan as cousas, os actos tan silenciosamente, con tanta solidariedade que
é o tempo o que nos descobre a realidade das súas obras. E despois si, despois
é cando nos decatamos do que realmente realizaron.
O que lle aconteceu, máis ou
menos, a Obdulia Díaz. Esta muller, silenciosamente, realizou obras que, máis
tarde, se agrandaron ante a memoria e a realidade colectiva. E digo
silenciosamente porque na posguerra non se podían pregoar certas obras. É máis,
ata era perigoso levalas a cabo naquela época. Moi perigoso. Aínda que o perigo
consistise en coidar duns douscentos nenos. Porque, naqueles tempos, non eran
uns nenos “normais”. Eran fillos de prostitutas. Había que ter valor e coraxe
para axudar a este colectivo que, se aínda hoxe é atacado, insultado, difamado
e desprezado, imaxinade nas décadas dos corenta, cincuenta e sesenta.
Obdulia Díaz, a chamada “Avoa
Obdulia” vivía na zona vella de Ourense e acollía ós nenos na súa casa para
lavalos e darlles incluso de comer. Tirouse media vida lavando pezas e pezas de
roupa. É certo que contou coa colaboración e coa axuda doutras persoas, coma o
doutor Gallego, o Padre Silva, o dono da farmacia Bayón, María del Río –que era
a que dirixía o Patronato do Enfermo Pobre-, e a dona da libraría Padre Feijóo.
Coincidencias da vida: esta señora da libraría é a nai dunha (hai uns anos)
profesora dos meus rapaces e, hoxe, amiga. Non obstante, xa digo, quen
realmente levou todo o peso das crianzas e todo o perigo que implicaba a acción
foi a Avoa Obdulia xunto coa súa filla Lola Nóvoa.
A señora Obdulia era viúva con
tres fillos ó cargo (heroísmo puro: viúva e con fillos, naqueles tempos, nunha
cidade; pois no campo, quéirase que non, sempre había algo para levar á boca).
Así é que non lle quedaba outra que vivir grazas as pesetas que acadaba lavando
sabas para outros na fonte das burgas. Non chegándolle con esas miserias,
sempre quixo compartir as doutros. A necesidade fixo que buscase outras cooperacións,
outras achegas, entre elas, as das propias nais dos cativos, que contribuían na
medida das súas posibilidades, e cando lles ía ben, claro. Nin antes nin agora
o negocio da prostitución é rendible, polo menos para as que poñen o corpo, a
nudez, o infortunio.
Heroísmo puro e duro. Heroísmo
silencioso. Ata os anos sesenta, que foi cando o periodista ourensán Álvarez
Alonso a entrevistou para este xornal. Foi aí, logo de décadas anónimas,
silenciosas, cando a xente se decatou da realidade desa inmensa muller. Aínda
que o auténtico merecemento, a auténtica recompensa non lle chegaría ata o ano
2011 –é dicir, o outro día-, cando o concello de Ourense “en recoñecemento á
labor silenciosa dos cidadáns con máis méritos que algúns insignes con rúas”,
colocou no entorno da súa casa, na praza Saco e Arce unha escultura para
lembrar “a señora Obdulia”, “a avoa Obdulia”, “a avoa e nai de nenos propios e
alleos”.
O autor da escultura, Manuel
Penín, viviu aquela historia de primeira man. Seica tiña un amigo que se criou
con ela e como estudou nos Irmáns Vilar e no Otero pedrayo vía a diario o que
facían. Vía como baixaba lavar á burga; de aí que a peza que realizou para a
homenaxe do concello, “A Torre do Baño”, rememora aquela táboa de lavar.
A señora Obdulia Díaz chegou a
traballar de cociñeira para o gobernador en tempos da República. Faleceu a
mediados dos oitenta. Un ano máis tarde faríao a súa filla. Agora espero que
con esta pequena e pobre reportaxe, tanto a ela como a súa filla, as lembremos coma
esas heroínas que, en silencio, sen facer ruído, axudaron a moitas persoas, ás
máis necesitadas, ata o punto de que case se pode atrever a dicir un que
salvaron incluso algunhas vidas. Porque naqueles tempos, nunha cidade, a
miseria era moita. Eu, persoalmente, hoxe en día, non son capaz de ver a
ninguén actuando como actuou a avoa dos nenos das prostitutas, que, ollo ó
dato, non foi a cinco ou seis, que a cantidade duns douscentos é para poñer os
pelos de punta.
Café Paseo de Ramoleox da
Valenzá. Martes, 11 de outubro de 2016
Publicado
en La Región o venres, 21-10-2016
