O VETERINARIO DA VENECIA OURENSÁ

Moitos pensarán que as adversidades políticas separan ou segregan. Depende. Hai xente que si toma a peito ó adversario, sexa na condición que sexa. Pero tamén hai xente que canta máis adversidade nota, máis intenta achegarse ó contrario, incluso ata pode chegar a sentir agarimo por el. Eduardo Laherrán de la Sota e este molgués que escribe eran rematadamente contrarios nas cuestións políticas. Non obstante, hai un algo, un aquel no que noto un certo cariño, un certo achegamento polo que foi un dos alcaldes máis lonxevos de todo o territorio español. Incluso en plan, chamémoslle, de traballo coincidín con el durante un tempo, de cando me fixera cargo da biblioteca pública de Baños de Molgas. E teño que recoñecer que comigo portouse sempre moi ben. Non había tarde na que, como tivese que asistir por calquera motivo á Casa Consistorial,. non abrise a porta da biblioteca e se interesase por min e pola miña labor. Aínda que unha vez case me rifou. Pero foi unha rifa cariñosa: "por Deus bendito, deixa de pedirme tantos libros!", chegou a manifestarme.

Cada vez que asomaba pola biblioteca algún representante das editoriais ou algún vendedor de libros, eu, ante a fascinación e o amor que sentía (e sinto) por estes, sempre os remitía ó señor alcalde con informes moi favorables. Que carallo, eran sempre favorables! O caso era conseguir libros para a vila. Ata que me dixo basta! Non lle fixen moito caso, esa é a verdade... o próximo vendedor que entrou: ale, sube arriba e dille que esta colección é imprescindible para a biblioteca. En momentos así, confeso que non desexaba que abrise a porta para despedirse de min, por se me botaba unha bufiñada. pero, repito, fóra daquela reprenda cariñosa, comigo sempre se portou ben. Incluso en tempos máis actuais, e cada vez que me vía, sempre me comentaba algo de que me seguía por La Región; "pero es que usas ese gallego...". Nunca deixou de saudarme, nin por adversario nas ideas políticas nin por aquela distinción de clases que había antigamente entre a xente ben e os labregos; no caso de Baños de Molgas, entre a xente "da carretera" e "os outros" ou os do casco vello ou os da Aira de Arriba ou os do barrio da Igrexa.

Aínda que, a este último respecto (o de saudar ós labregos), case o vexo normal. Porque Eduardo Laherrán de la Sota tratou toda a súa vida con labregos. este é quizais o auténtico motivo desta reportaxe. Cando pensei nel para un Testemuñas sempre o fixen baixo o prisma, a perspectiva da súa actividade como veterinario e non como alcalde ou político. Porque é verdade que don Eduardo foi alcalde, e foi director da Caixa Ourense, e foi o director e un dos donos do balneario da vila molguesa, pero para Baños de Molgas e para toda a contorna foi, ante todo, veterinario, O Veterinario. Segundo as referencias que teño, fóra xa da nosa vila, seica foi un moi bo veterinario.

Un veterinario que non rexeitaba enzoufarse nunha corte chea de merda aínda que levase zapatos de charón (e lembrade que estamos a falar das décadas anteriores á dos oitenta, cando a división de clases era máis que patente e cando "esas clases", algunhas veces, facían e desfacían ó seu antollo). Un veterinario ó que non lle amolaba que o espertasen ás tres ou catro da madrugada porque tal becerro estaba agonizando. Lembro os domingos, cando saía da misa, que o esperabamos como auga de maio para asaltalo e que lle botase unha ollada a cal vaca ou a tal porco porque lle asomaba un vulto alí, no bandullo, por exemplo. El, cos zapatiños baixos, entraba na corte ou no cortello e aquí paz e despois gloria.

Eduardo Laherrán de la Sota naceu en Puente Arce, Santander, o 20 de xaneiro de 1923. Estudou a carreira de veterinario na Facultade de León. Chegou a Baños de Molgas no 1951 para exercer de veterinario titular. Chegou, como diría el, "no Villalón, onde coñecín á mestra María Dolores Cachalvite que me recomendou o hotel Evangelina para aloxarme". Dous anos máis tarde acomodou noutro lado... coa súa dona María Luisa González Salgado, filla de don Samuel González Movilla, médico titular de Baños de Molgas. Foi en concreto o 17 de xuño de 1953 ó casar con ela no santuario dos Milagres. Tiveron unha filla, que é farmacéutica na cidade das Burgas desde 1972.

Como o espazo das Testemuñas é o que é, hai que simplificar a grandes trazos. Tomou posesión como alcalde de Baños de Molgas o 13 de maio de 1958 e presentou a súa dimisión o 30 de abril de 1993. Aí é nada, 35 anos de alcalde! E antes era antes, pero lémbrese que, en plena democracia, varreu en todos os comicios por maioría absoluta, se non recordo mal. Foi deputado provincial durante varios anos. Solicitou, abriu e foi director da oficina da Caixa Ourense da vila balnearia desde 1969 ata a súa xubilación. Fixo seu o alcume que un correspondente deste xornal, Sindo Froufe, usou para Baños de Molgas cando lle chamou á vila a Venecia ourensá. E ben sabía por que. Nós tamén o sabemos.

Tivo condecoracións, recoñecementos, homenaxes a darlle cun sacho por practicamente todas as súas facetas. Ata o pleno do concello de Baños de Molgas (rexido hoxe polo BNG) recoñece a labor de Eduardo Laherrán de la Sota, que faleceu o pasado 17 de xaneiro, ós 93 anos, fixo xa dous meses. Descanse en paz, señor veterinario.

Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Martes, 21 de febreiro de 2017

Publicado en La Región o venres, 31-03-2017

MOMENTOS PARA TODO

Cómpre o tempo. De facer cousas antes de ver a típica película noitébrega. É que ata agora estiven lendo para poder rematar co libro "Todo canto fomos", do escritor morañés Xosé Monteagudo. Foron 523 páxinas que me gustaron moito. A verdade é que non me esperaba atoparme cun libro así. A novela percorre máis dun século da historia galega cuns acontecementos que enganchan.

E xa teño sobre a mesa "A festa do Chivo", do premio Nobel Mario Vargas Llosa que me deixou o meu compañeiro. Non empezo xa a lelo polo dito: porque me cómpre o tempo para escribir este relatiño e así poder ver a película da tele. Canto me gusta ler e ver cine! E iso que son futboleiro, moi futboleiro. Polo que sigo insistindo que o fútbol non ten por que amoucar á cultura, non ten por que apaiolar, idiotizar o intelecto ou o raciocinio. Se organizamos ben o tempo, temos ocasións, momentos para todo; para comungar de cando en vez coa "masa" e para darlle estopa ás palabras cultas e ás imaxes gratificantes.

Finca Fierro. Mércores, 29 de marzo de 2017

CANTO CUSTA DECIDIR!

Ás veces custa unha barbaridade tomar decisións. Se dis que é boi, tes medo de que sexa vaca. Se dis que vas, ó momento xa pensas que é mellor quedarse quieto. Se acordas algo, quédache a conciencia dálle que dálle por se o acordo debería ser outro. Canto custa decidir! Cando por un casual o fas... e mira que se era da outra maneira. Estás nun lugar e decides desprazarte a outro porque hai máis sombra, por exemplo. Ó pouco a maldita sombra xa te fai arrefriar.

Se confundes o touciño coa velocidade tes que chegar á conclusión de que es parvo. Emporiso, mentres non chegas a esa conclusión, a esa dedución, o teu pensamento vai e vén por todos os recantos da indecisión. Se chamas polo gato e aparece o can. Se dis a ollo que de aquí a alá hai 20 metros e resulta que son outros 20 máis, definitivamente es parvo. Así de simple e así de sinxelo. Canto custa tomar unha decisión ou quedar coa conciencia tranquila! En efecto, se tes conciencia non es tan parvo.

Finca Fierro. Luns, 27 de marzo de 2017

SOBRE O PODER DO DESTINO

Ó mellor pode parecer fácil que un médico escriba novelas versadas sobre a medicina, un avogado desenvolva o tema de xulgados ou un policía use o fondo ou o transfondo dun thriller ou novela negra. Pode parecer fácil, pero non o é. Todo precisa dunha linguaxe, dun estilo, dun ritmo, dunha trama que ten que ir máis alá dos simples coñecementos que se teñan sobre esas actividades ou sobre eses traballos. É certo que a experiencia en tal ou cal emprego axuda; pero así calquera veterano valería para escribir unha ducia de novelas. E non valemos calquera.

Fernando Hernández González si vale. A maiores da experiencia como policía local do concello do Barco de Valdeorras (leva máis de 20 anos alá), soubo darlle ritmo a unha novela de intriga que se apodera páxina a páxina do lector. “Juguetes de lo desconocido” é unha novela negra que nos fai reflexionar sobre o poder do destino para transformar as nosas vidas. Nela contrastan a luminosidade, que está representada polo protagonista, e a escuridade, que, como non, encárnaa o malo, o peor do ser humano, que sabemos que é moito, que todos temos ese demo que levamos dentro.

Fernando Hernández ten outro valor engadido ó da escritura da novela: o da súa publicación. Agora está contento, pero tal como me contou, necesitou valor, Deus e axuda para ver impresa e publicada “Juguetes de lo desconocido”. Semella que o deixou esgotado. Por iso conta que as únicas “sorpresas negativas” protagonizáronas os voitres que se atopan no mundo editorial en forma de falsos editores e que se aproveitan de escritores noveles, deses pobres escritores que o único que desexan é dar a coñecer os seus traballos e os seus coñecementos. Claro que estes representan á cultura, mentres que os voitres só van detrás da carnaza, do negocio. E enganan a “Cristo y Dios padre”.

Ó autor non lle quedou outra que autopublicarse, darse a coñecer percorrendo libraría tras libraría, espazo tras espazo, vila tras vila, polo que confesa, e con razón, que é unha tarefa dura, moi dura. Non é un prato de gusto ir de porta en porta, practicamente mendigando. Arríscaste a recibir contestacións que ata poden partir a alma, ata poden botar por terra as túas ansias de escribir. Incluso che poden romper o nariz coas portas.

Parece que non foi o caso da libraría Eixo da nosa cidade, que llas abriu de par en par fixo xa un ano, o 14 de xaneiro do 2016. Alí a presentou ante unha ducia de fieis lectores e debullou un pouco as 400 páxinas das que consta “Juguetes de lo desconocido”. Dividida en tres partes, na que, na primeira, preséntanos ó protagonista, un policía ourensán cun abaneo na súa vida persoal que o leva da perfección á esgazadura por culpa dun terrible suceso familiar. A segunda parte da trama corresponde cunha viaxe polos delirios sanguinarios dun psicópata con sede de posesión e sangue que o levan a terras galegas onde os avatares do destino fan que os dous protagonistas coincidan. No último terzo, o duelo psicolóxico entre ambos, ese choque entre o ben e o mal, a luz e a escuridade, pode ter consecuencias mortais para unha estudante monfortina da USC e para eles mesmos. Como se ve, a trama engancha.

A narración que buliu na cabeza do policía barquense ten numerosos escenarios, entre os que figuran Monforte de Lemos e a Ribeira Sacra, así como Ourense e incluso outras localidades de fóra de Galicia. O espazo temporal vai desde finais do século pasado ata unha época futura. Fernando Hernández confesa que lle deu traballo, pero aínda así seica xa está enfrascado noutra novela.

O autor, como dicía ó principio, leva xa 20 anos de policía local no Barco, pero nacer naceu e vive en Monforte de Lemos vai para 48 anos, cúmpreos agora no mes de marzo. Casado e con dous fillos. Estudou, por suposto, en Monforte e uns aniños na Carballeira, aquí en Ourense. Despois xa se graduou en Ciencias Criminolóxicas na Universidade de Santiago e tamén acadou o grao de Criminoloxía na UNIR, ou o que é o mesmo, a Universidade da Rioxa. De neno case foi coma todos con respecto ás afeccións deportivas: fútbol e baloncesto. O case ese débese ó tenis, polo que sente unha verdadeira paixón.

O escritor monfortino ou o novelista barquense confesa que non é un devorador de libros, que le o esencial, pero si quere que o del o lea todo o mundo. Normal. E eu bótolle un cable dicindo que si merece a pena lelo, que moito ánimo co novo, que seguro que superará a “Juguetes de lo desconocido”, e que para a próxima xa lle abrirán as portas carrais a maioría das librarías.

Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Martes, 7 de febreiro de 2017

Publicado en La Región o venres, 24-03-2017

CO BEN QUE SE ESTÁ FÓRA!

O aire fungaba fóra  e pingas de chuvia querían caer, caían sobre a miña cabeza. Pouquiñas, esa é a verdade. Pero intúo que, logo do aire, virá a auga. A tarde do domingo está gris, triste.

Non se vía unha alma pola rúa. A miña si. Porque a miña non é capaz de aguantar toda unha tarde pechada na casa. Xa o dicía miña nai: "en ti non cae a casa, oh". Por agora non caeu. A ver!, é que tampouco son parvo; estar ó mellor de papafilloas esperando a que caia a casa. Vaiche boa! Xa sei que fóra pode matarme unha chispa, un alustro, pero que che caia a casa enriba... Co ben que se está fóra; respirando aire puro, oíndo os paxariños, vendo como os caracois atravesan o atallo que vai cara á Valenzá. A tarde está triste, pero un paseo por entre esa tristura é coma sentar nunha aira coa morriña aniñando na alma. Máis ou menos. Agora xa estou de novo na casa e, oxalá!, non se derrube. Que tristura, meu Deus, morrer esmagado co ben que se está fóra!

Finca Fierro. Domingo, 26 de marzo de 2017

O PEOR DÍA DA SEMANA

Non habendo película hoxe para ver, non queda outra que manipular no ordenador ata que canse. Xa estou a piques de facelo. Porque xa hai tempo que navego polas entrañas da Internet. Tanto como que xa escoitei todo un álbum jazzístico de Duke Ellington, Charles Mingus e Max Roach, e xa levo unhas cantas cancións dos Ilegales, do seu álbum de 1982 "Ilegais". Agora imaxino que ó rematar este relato pecharei o portátil e dedicareille uns minutos á lectura... ou a marchar para a cama.

Estou canso. É sábado. E como todos os sábados é o peor día da semana para este molgués. Xa se pode dicir que me empezou a etapa de andar na viña un sábado si e outro tamén. E axiña pasarei a un día sí e o outro tamén. Ós Ilegales gústalles ver a televisión. A min tamén, pero hoxe cheguei tarde e xa empezara a película. Nunca me gustaron as películas empezadas. Normal, en moitas a primeira escena xa o di practicamente todo.

Finca Fierro. Sábado, 25 de marzo de 2017

MÁIS ALÁ DO DESPROPÓSITO

Xa sei que o atentado en Londres é un asunto que quizais mereza máis atención que a nevarada da pasada semana na nosa provincia. Pero é que esta deu tanto de si, que non sería eu se non me meto con ela. A ver!, entendámonos; non me vou meter coa propia neve, senón con toda a trangallada que trouxo consigo. O día antes de que caesen do ceo esas tan ansiadas folerpas brancas e cristalinas, semellaba que, a pesar da súa fermosura, ía acabar o mundo. E a Xunta de Galicia actuou. Vaia se o fixo! Puxo tanto celo, tanto esmero na súa previsión que fixeron que case todo o país noso quedase medio paralizado... para, practicamente, nada.

As folerpas fixéronse tanto de rogar que o mércores, pola contorna de Maceda, polo mediodía, aínda non caera ningunha. Alá foi o primeiro día de clases ó carallo! Pola noite si, pola noite seica xa lle arreou de raio, xa as fotos de todo "mobilista" que se prece empezaron a bombardear o feisbuq, o guasap e demais chafalladas internáuticas que hai por aí soltas. Véndoas, eu mesmo prometíamas moi felices pensando que ó día seguinte, de madrugada, a ver quen era o chulo que cruzaba o porto de Piúca. E foi peor aínda cando ás sete e media da mañá vin que xa no mesmo Polígono había neve. Me cago no mundo!, a que a Xunta vai ter razón! Non obstante, creo que foi a primeira vez que, habendo neve, circulei pola estrada OU-101 sen que o asfalto acumulase unha pobre falopa. É dicir, que tantos achaques, tantas precaucións para nada. Perdón, rectifico: a paisaxe estaba máis fermosa ca nunca; toda branca e radiante... como as noivas. Pero as medidas que se tomaron para "catro folerpas" foron máis alá do esperpento, do despropósito.

Finca Fierro. Venres, 24 de marzo de 2017

PECHE DO CINE PALAFOX

Remexendo entre os papeis que adoito traer no libro que estea lendo, atopeime cunhas notas sobre o peche do cine Palafox de Madrid. Aconteceu o pasado 28 de febreiro. O cine Palafox. Que nos anos 80 se dicía que era o mellor cine de Madrid e que eu penso que si era verdade.

Estaba preto de onde eu vivía. Imaxinade entón ás estreas cinematográfica que fun alí. A todas! Absolutamente a todas! A señora que despachaba os billetes xa me coñecía de tal maneira que cando reestrearon "Foise co vento" e me viu facendo cola, o chegar xunto a ela, botou as mans á cabeza e dixo que se esquecera de reservarme unha entrada para a fila tal e a butaca cal. Xa sabía onde me gustaba sentarme! Foi o cine no que asasinei a unha muller só coa mirada: ela saía dunha sesión de "Memorias de África", eu entraba á seguinte, e díxolle ós seus acompañantes: "que pena que morre o...". Ela ben se deu de conta da miña ollada. As películas non se contan... vense!. O cine Palafox, daría para unha reportaxe ou un libro.

Finca Fierro. Xoves, 23 de marzo de 2017

A AIRA EN SILENCIO

Dime ti, zapatilla, que pisas cada lousa da miña rúa e cada pedra da miña aira, se a morriña está amarrada a un pé do canastro ou se adica a beber da fonte da que manan tempos que xa foron? Dime ti, caldeiro, que vas á burga buscar auga quente para encher os soños dun neno, se pola rúa da Igrexa de Baños de Molgas hai señardade de cando un carro anunciaba a canción de toda unha infancia? Dime ti, molgués que escribes, que enches páxinas en branco nas que debuxas estampas que non volverán, se a vida foi e volveu polos regos das leiras ou se a vida segue choutando por entre todas as escaleiras de pedra do barrio da Igrexa?

Ninguén responde. Para que? Hai vida máis alá do silencio. Sempre hai vida, aínda que esta, ás veces, aniñase nas entrañas da miseria, nas asaduras da pobnreza. Senta, silencio, neses chantóns de pedra e que cada veciño soñe co vaivén da súa existencia. E queda a aira en silencio... devecendo por aqueles tempos.

Finca Fierro. Martes, 21 de marzo de 2017

O ESPANTALLO DA NOSA EDUCACIÓN

Acabo de contemplar as imaxes pola televisión da loita dos pais nun partido de fútbol de categoría infantil. E sei que non vou conseguir atopar nin as palabras nin os adxectivos correspondentes para dicir ou comentar algo. O de bochornoso, de pena, de rabia, de tristeza, de espectáculo queda curto co que realmente aconteceu.

Xa sei que me repito, pero levamos o demo dentro. E non vale que haxa nenos diante nin rabo de gaitas. Nós somos únicos, potentes, omnipresentes, perfectos e temos que demostralo. A razón sempre é nosa, carallo! Nin dos árbitros, nin dos nenos, nin do xogo. E se metemos ós nenos polo medio, xa non digo nada... os máis ricos, os máis altos, os máis guapos, os máis bos. E que ninguén me leve a contra, rediós!. Axiña boto un carallo pola boca e fago voar uns puños para que amosen a realidade dunha urbanidade que non temos, da saña que levamos dentro. En cada patada viaxa o espantallo da educación, da nosa educación.

Finca Fierro. Luns, 20 de marzo de 2017

LENDA DO ROCK AND ROLL

Morreu Chuck Berry. O pasado sábado, á idade de 90 anos, morreu Chuck Berry, quizais a última lenda do rock and roll. As cancións de Chuck Berry creo que as coñecín pois desde que puiden oír unha radio ou un tocadiscos daqueles que había nos bares.

Pero cando realmente coñecín a Chuck Berry foi cando vin a película "Chuck Berry Hail! Hail! Rock ´n´ Roll" (1987), un documental dirixido por Taylor Hackford e que cobre o concerto que o roqueiro levou a cabo no Teatro Fox en St. Louis, Missouri, para celebrar o sexaxésimo aniversario da estrela. Ó mesmo tempo Hackford relataba a vida e a carreira desta auténtica lenda do rock and roll. Coñecía algunhas cancións del, seguro que as máis famosas, pero vendo o documental, a película descubrín a un auténtico xenio. E iso que, naqueles tempos, 1987 ou 1988, non recordo ben, non era que me desvivise moito polo rock and roll. Pero o documental ía máis alá dunhas simples cancións. Agora, neste ano, ía lanzar un novo disco. A esas idades! Un crack, un xenio, unha lenda. Descanse en paz.

Finca Fierro. Domingo, 19 de marzo de 2017

SÁBADOS DE RAPAR E PEITEAR

Stan Getz e Charlie Byrd andan a voltas co álbum Jazz Samba e este molgués que escribe senta na gloria seguindo o seu ritmo. Boa falta fai; que o día, para ser sábado, foi de rapar e peitear. Practicamente todos os sábados son de faca e callao. Para que despois moitos vaian por aí dicindo que bendita fin de semana e outras lindeces.

A ver, como aquí non o podo dicir alto, si o vou dicir claro e con signo de exclamación: odio as fins de semana! Logo, para máis aquel, son funcionario... co ben que vivimos. E dígoo sen ningunha retranca. É máis, dígoo precisamente para aqueles que sempre andan esbardallando sobre o colectivo, para que lles abesoure máis. Tamén teño dereito a ter mala conciencia. Coa música do saxo, a guitarra e a batería, entre outros instrumentos, soño cun domingo no que me amaine, no que me mingüe esta dor física que cabalga sobre este corpo mirrado. Si, tamén chegarán domingos de armas tomar. Porca miseria! Mais agora, largo para ver unha película.

Finca Fierro. Sábado, 18 de marzo de 2017

POR ESTÉTICA!

Hai que recoñecer que a conciencia humana é ben revirada. Creo que a temos máis que envelenada. Resulta que España prohibe amputarlle o rabo e as orellas os cans "por estética". Aí é nada... por estética! Pola dor que poidan sentir, iso é o de menos. Aínda que se queixen, como no falan, igual pensamos que o fan por vicio. Hai que ser bestas! E despois chamámoslles bestas ó animais. Ollo ó dato, o PP, é dicir, o Goberno que nos goberna era partidario de que se lle amputasen ós das razas cazadoras (os nazis eran rubios e altos e guapos e gaseaban ós xudeos).

Ante isto, non queda outra que meterse en problemas porque nos alporizamos, nos enrtabechamios e dicimos que algúns merecen a morte antes que uns pobres animais. Se insultas a un toureiro, moito coidadiño!, non vai ser que... É certo, o touro tampouco fala e vai ti saber de que se queixará. Ademais, iso é pura arte. Tanta que xa pertence á festa nacional. Hai momentos na vida en que si desexas de corazón que un can de raza perigosa faga bocado en tal sitio (si, nese que xa imaxinamos todos) a certos individuos para que así saiban se hai aí dor ou non hai dor. Pero non, os de raza perigosa teñen que levar bozo ou fuciñeiras, mentres que "outros animais" si poden botar a lingua a pacer. Cada vez estou máis convencido de que alguén, quen fose, destribuíu mal o mundo. Moi mal. E segue sen sairme da cabeza o da estética. Nunca che pensei eu que o maltrato fose estético. Por estética córtanlle as orellas para que llas coman as moscas. Por estética chímpanlle o rabo para que o seu gran signo de alegría non o amose. Romperíalle a cara a uns cantos, a ver se así, por estética, estaban máis guapos.

Finca Fierro. Venres, 17 de marzo de 2017

XESÚS ALONSO MONTERO, UN ERUDITO LITERARIO E CULTURAL

Hai xente que te conquista cunha mirada ou cunha ollada. Hai xente que te conquista cun xesto ou carantoña. Aínda que este molgués que escribe pensa que a mellor conquista que se pode levar a cabo é a da palabra. Logo, para máis aquel, o personaxe ó que estou a piques de homenaxear conquistoume coas dúas grandes formas da palabra: a escrita e a falada. A Xesús Alonso Montero xa hai moito años que o coñezo (sen coñecelo), desde moi novo, desde que empecei a ler libros ó torto e ó dereito, desde que empezaron a caer libros galegos nas miñas mans. E digo ben o de coñecelo porque penso que si se pode coñecer, polo menos algo, a alguén con tan só lelo. Agora, por se fose pouco, xa teño a sorte de coñecelo tamén por medio da palabra falada. Meu Deus, como me deixou o día que o oín por primeira vez!

Aconteceu o 27 de outubro pasado no Liceo de Ourense cando falou dun libro de Arturo Reguera. Foi empezar a falar e quedar un servidor cos fociños dunha cuarta, coma un pan, totalmente abraiado ante a labia e o saber desta eminencia das letras galegas e castelás. Empezou a contar anécdotas, principalmente políticas, e facíao con tanta paixón que ninguén dos que estabamos presentes na presentación do libro foi quen de cerrar por un instante o sorriso que se nos abrira tan axiña como empezara a falar. Repito: sabía e coñecía moito da súa escritura, pero non imaxinaba eu a súa locuacidade, a súa oratoria.

Logo, para canto máis aínda, vai e solta que, a pesar de nacer en Vigo, el sentíase, queríalle unha barbaridade a Ventosela (Ribadavia), porque de alí eran os seus pais e alí pasou parte da súa nenez. E xa se sabe que onde estea a infancia... Digo que ó soltar o de Ventosela, o meu sorriso ensanchouse aínda máis... veciños!, exclamei para os meus adentros (estou casado cunha excelsitude señora de Castrelo de Miño). Deberiades de saber que, para un servidor, a veciñanza é un estamento moi sagrado; polo que, tantos a favor para acabar de rematar a miña bendita relación e admiración por don Xesús Alonso Montero.

Como o libro de Arturo Reguera versaba sobre o encoro de Castrelo de Miño, máis en concreto, sobre as protestas políticas e culturais, aí don Xesús estaba no seu mundo. Aínda que non o escribira el, deume a entender que sabía todo iso e moito máis do que se contaba no mesmo. Empezou a contar e a narrar anécdotas de tal maneira que, sinceramente, estabas esperando que a súa "pequena conferencia" non tivese fin. A pena foi que a tivo. Pero tamén souben desde aquel momento que non quedaba outra que renderlle unha pequena e sinxela homenaxe por eses poucos minutos de éxtase. Niso estamos.

Ensaísta, sociolingüista, poeta e conferenciante, catedrático de Literatura galega e membro da Real Academia Galega e do Consello da Cultura Galega. E filólogo. E crítico literario. E militante do Partido Comunista desde 1962. E, ante todo, profesor durante máis de 40 anos en primaria, secundaria, a escola de maxisterio e a universidade. Todo un erudito literario e cultural! E iso que di que Telecinco "educa máis que as 55 facultades de Letras que hai en España", no sentido, por suposto, de "conducir polo mal camiño, que dirían os curas". Si, señor, moi sabia a súa opinión.

A segunda parte da Guerra Civil pasouna en Ventosela, onde semella que ó ler El Quijote á luz dun candil forxou a súa inquietude literaria. Confesa que no seu porvir non estaban os estudos porque os seus pais querían que traballase nas viñas, pero ante o erro nun diagnóstico de sopro ó corazón, os proxenitores seica se puxeron a razoar o porvir de Xuso (como así lle chamaban): Que facemos con el?, preguntou a nai. E o pai, como se adoita contestar cando a sinceridade non ten volta de folla, soltou aquilo de: "se non vale para nada, que estude". Sinceramente, bendito falso diagnóstico do sopro ó corazón!

Confésase anticapitalista total. E hoxe máis ca nunca. Porque todo o que está sucedendo no mundo é pola cobiza e voracidade do capitalismo. E pon de exemplo o terrorismo yihadista, "que provén dos países nos que puxo as súas fauces o capitalismo porque non quixo renunciar ó petróleo. Dicían que era para levar a democracia". Xa. O que pensamos a gran maioría.

Falar de Xesús Alonso Montero sería o conto de nunca acabar. Pero o que si acaba é este espazo. Así é que a mellor recomendación para remitirvos a este erudito é a lectura dos seus libros. Neles, sigo pensando, é onde quizais se coñeza mellor a unha persoa. El, aínda hoxe, é todo un crack. E con case 89 anos. Saúde, don Xesús!

Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Xoves, 2 de febreiro de 2017

Publicado en La Región o venres, 17-03-2017

UN CHISCAR DE OLLO

Quixo un chiscar de ollo ser mensaxe de intolerancia cero, pero tan só foi unha burla cara ó destino do inferno. Sempre haberá momentos nos que un cachiño de silencio acougue sobre a forza do vento. Sempre haberá refachos de vento que tombarán ou arrincarán aqueles sentimentos que correron por entre as xestas do Medo. O tempo, quéirase que non, pasa sempre, aínda que sexa moi silandeiro.

Quixo un chiscar de ollo debuxar sobre a pátina dun codeso o barullo infantil dun recordo. Porque o tempo (sempre o tempo) deixa as sementes da felicidade polo fondo dos regos para que un parágrafo, unha páxina, un libro nos descubra que aqueles momentos foron, son e serán o eterno soño, o eterno vivir dun neno, de calquera neno. Quixo un chiscar de ollo bailar coa morriña por entre os palleiros ata o útimo alento. E cando cansou abriuse o ollo esquerdo e a vida empezou a buscar o mellor carreiro.

Finca Fierro. Martes, 14 de marzo de 2017

LOCEN OS CARBALLOS?

Ninguén dubida de que a vida pasa porque nada está quieto. Aínda que Lorenzo Cachaldora non move nin un músculo. Quere contemplar ó escornabois cruzar o carreiro das Mestras. O escaravello é certo que se fai de rogar. Non quere moverse. Lorenzo Cachaldora imaxina que é porque está coma deus ó sol. A ver, ós bichos tamén lles gusta o sol. A quen non? Claro que Lorenzo Cachaldora, nestes momentos, está á sombra duns carballos que locen ó seu arredor.

Por certo, locen os carballos? Vaia se locen! Onde estea un simple carballo que se quite todo un bosque de eucaliptos! Este pensamento faille soltar un sorriso a Lorenzo Cachaldora; porque Galicia, me cago no mundo!, estase enchendo non só de eucaliptos senón de bosques de eucaliptos. Veña, por Deus, se ata o nome nin ten comparanza co rexo carballo. Claro que a nós, ós galegos, sempre nos toca bailar coa máis fea. Lorenzo ergue do chan, cruza o Arnoia e sobe para o barrio da Igrexa de Baños de Molgas.

Finca Fierro. Luns, 13 de marzo de 2017

NON ME TOQUES A SAIA!

As mozas de Xestreu non queren que lles toquen as saias. Eu non quero que llas toquen nin a elas nin a ningunha muller do mundo, sexa branca ou negra, europea ou africana. Pero, coidadiño!, elas tamén deberían ter en conta que non queremos que nos toquen tanto as fibras do sentimentalismo coas súas cancións, porque hai momentos nos que non queda outra que emocionarse. E emocionámonos. Eu polo menos emocioneime cando volvín escoitar de novo eses temas que chimpan muros e atravesan fronteiras. Auténtica diversidade cultural para todo un grupo galego.

Cinco mozas que abarrotaron unha sala e que actuaron en perfecta comuñón co público. Alí, sobre o escenario, aboiaban sentimentos que ían máis alá do propio tema musical, caían pingas de cantigas galegas e gotas de cultura universal. O grupo Xestreu rastrexou camiños cosmopolitas para ensinarnos que a meta, ás veces, está nunha simple e bonita canción. Son boas, moi boas. E non lle penso tocar as saias.

Finca Fierro. Sábado, 11 de marzo de 2017

ENTRE LOBOS

Bailo entre lobos no recanto dun soño, mentres nas fontes da Portela brota a auga para saciar a sede dunha doniña sinxela. Canso de bailar, sento entre os lobos e deixo que se acheguen a min. Si, co rabo entre as pernas, pero cos latexos dos seus corazóns bulindo por cada instante da miña saudade.

Quero ser o gran xefe da súa manda, mais chégame con contemplar as súas olladas para saber que eu, entre eles, non pinto nada. Non obstante, ulíscanme e lápanme. Ergo e paso a miña man dereita por cada lobo que está ó meu arredor. Sinto o contacto, sinto a nostalxia e vexo pasar o tempo por entre os dedos da miña memoria. Todos eles sentan e, pouco a pouco, adormecen sobre as herbas verdes dunhas horas que non volverán. Bailo entre lobos nunha tarde de silencio e deixo que cada un deles se refregue contra as miñas pernas. Oxalá se deteña o tempo! Pero meto os dedos na boca, asubío e marchan por Sudalomba arriba. Regreso para Baños de Molgas.

Finca Fierro. Sábado, 11 de marzo de 2017

TRISTE LEI DE VIDA!

A maioría das veces as porcentaxes de certos asuntos que amosan os periódicos, á parte de que non valen para nada, son superfluas, innecesarias. Porque hai porcentaxes coas que non se descobre a pólvora, que non fai falta nin tan sequera nomealas, xa que as vemos a simple vista. Aí atrás comentaban que aumentara o número de galegos que viven sós. Iso non facía falta que o dixeran os medios de comunicación, porque o vemos tan axiña como cando descobrimos dunha curva de calquera aldea. E xa postos, eu añadiríalle a ese titular ou a esa noticia "que descoñeciamos", que a maiores de vivir sós, esas persoas viven en aldeas xa practicamente abandonadas. Aumentan os que viven sós. Estes morren e, ale, outra aldea máis que se esborralla, que se derrúe.

Se non hai traballo nunha aldea (ou incluso xa nunha vila), se non hai vida, quen vai vivir nela?, quen vai coidar ós derradeiros habitantes das mesmas? Tal e como está hoxe a sociedade, avanzamos cara á unha soidade absoluta e total. E non vale que reformen escolas vellas ou fornos derrubados para levantar por toda a xeografía residencias de acollida nas que xa poden estar cheas que, aí mesmo, a soidade ata pode ser incluso máis grande ca propia soidade. Antigamente os vellos, as persoas maiores morrían arrodeados de fillos ou familiares. Hoxe non hai nin fillos nin moito menos familiares. Viven sós e, o que é peor, morrerán sós. Triste lei de vida!

Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Venres, 10 de marzo de 2017

UNHA ALEGRÍA TRISTE

Case ás dez da noite do día seguinte do partido Barça-PSG conseguín ver os goles do mesmo. E iso que vin o partido pola televisión. Medio o vin. Porque as présas nunca foron boas. No minuto 75 díxenlle ó rapaz de marchar para a casa; así tiñamos tempo de acomodarnos para ver a correspondente película noitébrega. Total, ían 3-1 e os cataláns precisaban tres goles máis.

Baixámonos do coche e faltaban 10 minutos, e seguían 3-1. Xusto cando me empezaba "Gran Torino" dime Xoel ó oído: remontou. "Veña, home, déixame ver a película". Remontou, volveu a soltar. Non o crin, claro. Nin ó terceiro nin ó cuarto intento. Ata que collín o móbil e abrín a aplicación que teño do Marca. Axiña vin no titular un 6-1. Nai que me pariu! E non fun capaz de exteriorizar alegría porque axiña me impactou algo así como tristeza, como unha desilusión por non ver o que case ninguén esperaba. E, coidadiño, xa nos perderamos o primeiro gol porque no café non atinaban co canal que proxectaba o partido.

Finca Fierro. Xoves, 9 de marzo de 2017

DESDE O CAMPANARIO

Rematou o fútbol. Non hai película. Perdón, hainas, pero unhas non son aptas para ver (de malas) e outras xa as vin (e como tampouco son moi boas, non apatece repetilas). Así é que, aquí estamos, a velas vir. Éche cousa boa isto de velas vir. Coma iso de ver caer os pans cocidos do ceo. É difícil que estes o fagan, aínda que se alguén os bota desde o campanario da torre da igrexa de Baños de Molgas, ah, iso xa é outra cousa.

Porque vir véñenche desde ben arriba. Que raio, (non digo que demo!, pois este seica adoita estar abaixo no inferno), 30 metros son moitos moitos metros! Un chusco de pan, caendo desde esa altura ó mellor non che fai un chichón, pero se é o badalo dunha campá, moito coidadiño!; seguro que non o contas! Ó final o que realmente cae desde o campanario de Baños de Molgas son as horas que os estadullos do reloxo van marcando sobre a miña nostalxia, sobre a miña señardade.

Finca Fierro. Martes, 7 de marzo de 2017

DOS NOMES ÓS CROTAIS

Hai uns días lin en algún lado que estaban desaparecendo os nomes das vacas. É certo. Agora só se coñecen polas letras e números que levan nos crotais, que moitos gandeiros veñen resumindo nas catro últimas cifras. Alá foron as Marelas e as Gallardas. Imaxino que só quedan cos nomes aquelas explotacións que teñen menos de, por exemplo, 10 animais. Non obstante, para este molgués, ler eses nomes é retornalo ós tempos nos que conviviu con elas.

O meu pai era de criar (normal, non había cartos para mercar unha vaca). A derradeira que mercou en vida miña foi a Turina, e con esta convivían a Rubia e a súa filla a Cireixa. Esta, así mesmo, pariu á Garbosa. E desta saíu a Karina. A derradeira que tivemos foi a filla da Karina á que chamamos Paloma, porque era así como branquiña. De cada unha delas podía contar máis dunha historia. Ó mellor co tempo si o fago. Sinto paixón polas vacas. E polas miñas xa non digo...

Finca Fierro. Luns, 6 de marzo de 2017

Ó SÉTIMO DÍA ACOUGOU

Tarde de domingo tranquila, ou quizais aburrida; calma, serena. Aínda máis: todo o domingo. Sempre tiven intención de erguerme un chisco antes que un domingo normal para poder ler, pero non o fixen. Cantas veces nos desviamos do camiño! Cantas veces traballa máis o corazón que a cabeza! Ou viceversa.

Domingo gris. Pero sen chuvia. Domingo negro... no ceo, nada máis. Ata pola rúa non se oe moito batifondo; nin de xente nin de coches. Non sei, imaxino que a xente estará nas casas. Porque ata nos cafés tampouco había moita que digamos ás cinco e pico da tarde. Domingo tranquilo, gris e calmo. Ó mellor é certo aquilo de que ó sétimo día acougou. Se descansa un, por que non podemos descansar todos os demais, ou polo menos uns cantos. E se a este domingo calmo lle acoplamos a Novena Sinfonía de Beethoven, pois xa me diredes... Que siga o sosego.

Finca Fierro. Domingo, 5 de febreiro de 2017

O CALVARIO DOS ARDORES

Levo dez minutos intentando escribir algo, pero non me sae nada. Porque non me apetece moito. Porque estou canso e, para máis aquel, o jazz de Sonny Rollins é máis que melancólico. Andei todo o día na leña e estou canso. Pola mañá, picando un tractor dela; polo que teño que agacharme moito para poñer e colocar o taco na machada do tractor En calquera traballo no que estea moi agachado empézame o calvario desde o estómago. Árdeme moito. Fártome de tomar pastillas.

O sogro dime que acougue, que vaia avagariño. Pero a min dáme carraxe que, mentres esteamos parados, o tractor siga traballando e chupando gasolina. Así é que collo e coloco e agáchome e aguanto o taco e collo outro e sigo agachado e seguen subindo labaradas que me abrasan. Pola tarde, fomos ó quinto inferno a cortar máis piñeiros caídos e a cargar un bo tractor. Na casa queda para picala o luns pola tarde. Xa me saíu o relato.

Finca Fierro. Sábado, 4 de febreiro de 2017

MÁIS LISTOS CÁS PAVÍAS!

Liberdade de expresión. E tanta! Cada quen fala do que lle convén; sexan persoas ou sexan medios de comunicación. Por exemplo, de que Luis Enrique non renovará de adestrador polo Barcelona. Auténtico bombazo! Os medios de comunicación dálle que dálle co asunto. A liberdade de expresión tamén existe ó non expresar. Hai liberdade para non dicir hoste nin moste. Por exemplo, para que raio imos pregoar que a unha chea de fiscais os "apartaron" da circulación para que os "asuntos" de Miguel Blesa, Rodrigo Rato, Cristina, a infantiña que non sabe nada e Urdangarin, o seu home que non lle debe contar nada, e demais chupatintas que andan e que circulan polo noso país non sexan tema de conversa, non vaia ser que...? Pois non dicimos nada e distraemos á masa co tema do Luis Enrique. A liberdade de expresión é moi relativa.

Como tamén é moi relativo o asunto do famoso fair play ou xogo limpo, principalmente no fútbol. Os equipos van e veñen para amosar a solidariedade con todo o que se lles poña por diante. "Aquí, nós, somos o exemplo a seguir, e zumba e dálle". Pero despois chega, por exemplo, o Real Madrid e cando se decata de que o seu eterno rival chegou á final da Copa do Rei... quieto parado!; ese día no que se xogue a final o estadio Santiago Bernabeu vai a cometer obras... non vaia ser que lle pase coma a Balaídos. Fair play. Xogo limpo. Xogo limpo. Fair lay. Aquí, neste país, somos máis listos cás pavías! Liberdade de expresión... escrita a lapis, que é moi fácil de borrar. Xogo limpo... por dicir algo e, logo, Deus dirá.

Finca Fierro. Venres, 3 de febreiro de 2017

RUBÉN VILA, MOI FÁCIL DE VER

Hai moito que ando detrás del. E mira que é fácil de ver. Porque é aínda máis grande cós días de maio. Son 198 centímetros, é dicir, dous metros que non poden pasar desapercibidos. Asegúrovos que non o pasa. O rapaz destaca. Pero non só pola estatura, senón pola forma de xogar ó baloncesto, hoxe xa, pola veteranía de xogar ó baloncesto. Certo, non sei para que nomeei ese deporte; con ese corpo a que ía xogar, o pobre. Para este molgués que escribe, a maiores da estatura e do baloncesto, tamén destaca por outras circunstancias.

Por outras circunstancias moi especiais para un servidor. Porque é fillo do Arturo do Viñal. E quen é ese? Pois ese señor tamén terá o seu espazo aquí (se el o consente), nas Testemuñas da Memoria, xa que foi unha persoa moi particular para min (rapaz, incluso máis ca ti). E porque Rubén Vila ó ser o fillo do Arturo do Viñal, e por moito que nacera xa en Ourense, para un servidor é veciño, veciño do Viñal. Aínda máis: a maiores, é neto de Ramón, O Ferrador, coñecido ata a extenuación por toda a contorna de Baños de Molgas e concellos limítrofes.

Entendo que a xente, o lector se coñece a Rubén Vila é máis pola súa actividade deportiva que polo parágrafo familiar que acabo de escribir. Porque este rapaz, e aproveitando a estatura (e outras técnicas, todo hai que dicilo, xa que teño visto a homes ben grandes que non saben botar un balón), axiña empezou a despuntar polas canchas de baloncesto desde ben cativo. Aproveitando que en 3º da EXB se mudou para os Salesianos (antes estudara nos Irmáns Villar porque alí daba clases a súa nai, e onde estea unha nai...) e sabendo que este colexio ten a súa importancia en cuestións deportivas, en xeral, e no baloncesto, en particular, case se pode dicir que foi aí onde empezou o auténtico Rubén Vila deportista, o que un día chegaría a formar parte, nada menos, que do cadro de xogadores do COB e, ollo ó dato, do Valencia.

Para o Valencia marchou axiña, estando en 3º de BUP, porque algúns espelidos, algúns espías o viron xogar e pensaron que cada centímetro dese rapaz tiña o seu aquel. Nas terras do levante español se nos tirou seis anos. Sendo rapaz era normal que compaxinase os estudos co baloncesto, como calquera fillo de veciño, polo que no instituto Baleares xa realizou todos os demais, é dicir, bacharelato, COU e selectivo. Quixo empezar empresariais na Universidade de Valencia, pero aquí xa deixou de ser calquera fillo do veciño, para pasar a ser un dos escollidos, que adestraba e viaxaba e se concentraba co equipo e volvía adestrar e viaxar de novo e a concentrarse de novo co primeiro equipo do Valencia. O asunto xa era serio, moi serio, ou sexa, moi profesional.

No ano 2003 volveu recalar no noso COB (neste xa estivera sendo infantil e cadete) co que chegou a xogar na antiga categoría chamada Ouro, ou sexa na primeira división, ou o que é o mesmo, a hoxe chamada ACB. Ó mesmo tempo e durante tres anos compatibilizaba os adestramentos e partidos coa ensinanza tamén do baloncesto nos Salesianos, un ano adestrando ós alevíns e dous ós cadetes. Cando rematou co Club Ourense Baloncesto pasou a pertencer ó ABO.

Aquí hai que facer un inciso porque o meu orgullo de pai tira un pouco ou un moito: resulta que chegou a coincidir cos meus cativos, polo menos nas típicas e famosas fotos de inicio de temporada. Claro que el xa era un home feito e dereito e os meus cativiños empezaban en infantil e cadete. Lembro que eu sempre estaba enriba dos meus rapaces: vedes ó número 11. É Rubén Vila, o fillo de..., que é do..., unha aldea de Baños de Molgas. Non vos esaxero se digo que cheguei a aburrilos co asunto do número 11 ou Rubén Vila. Non obstante, non fun capaz de dicirlle a Rubén, ponte aquí cos meus fillos para unha foto. Maldita timidez a miña! Agora xa me deixaron o baloncesto; unha pena.

Perdón polo inciso, Rubén, pero... son fillos. Sigo. Do ABO aínda marchou por dous anos para o Chantada e, agora, que eu saiba, xa volve estar nos Salesianos, onde empezou. Ben certo é iso de que nos gusta rematar todo onde todo se empeza. Vai para 38 anos e segue; o que demostra que ama o baloncesto. Outro calquera xa o houbese deixado. Segue combinando o amor por ese deporte co seu traballo de funcionario en Barbadás, o que significa que o teño aí, á volta da esquina.

Café Paseo de Ramoleox da Valenzá. Venres, 3 de febreiro de 2017

Publicado en La Región o venres, 03-03-2017

A PONTE DO MUÍÑO DA LUZ

Desde o Muíño da Luz contemplo a ponte que cruza o río Sor ou río de Maceda. Vendo a ponte véñenseme á memoria aquelas tardes nas que, desde a escola, unhas veces, ou andando no monte coas vacas, outras, nos achegabamos para andar "á prea", é dicir, para roubar nas mazás ou peras ou membrillos ou outros froitos de don Pepe. Naqueles tempos, o que non tivese froiteiras, que se esquecese do postre; non había unha cadela para mercar nada. Así é que non quedaba outra que roubar as froitas. Inocentemente, por suposto.

Outras veces iamos ás canas de bambú para facer canas de pescar. Eu crucei esa ponte máis que ninguén porque, a maiores de ter do outro lado unha poula, de cando en vez había que ir á "molinera" de Foncuberta co burro cargado coa saca de millo, á ida, e coa saca de fariña, á volta. Hoxe, que pena, o abandono do Muíño da Luz é total. Pero, na infancia, foi un lugar máis que especial.

Finca Fierro. Xoves, 2 de febreiro de 2017