DE PURO CANSAZO

Tan só teño ganas de rañar os ollos. De puro cansazo. Pero hai que botar peito, coller aire, engurrar o fociño e tirar para adiante. É dicir, que unha palabra vaia detrás doutra ata cambiar de liña para que sigan máis palabras en fila india e a darlle cun sacho.

Hai veces que non importa que o pensamento se deteña calmosamente en tal ou cal xuízo ou opinión ou noticia ou trapallada, con tal de que unhas liñas e máis outras formen un parágrafo ou un relato. Estes relatos adoitan ser de parágrafo único. É que se a 12 liñas de Word lle metemos un ou dous parágrafos, alá vai o burro coas noces, ou sexa, non contar nada en nada. Así é que ó dito: único parágrafo para este relato. Agora raño a fronte mentres se me abre a boca. De puro cansazo. Creo que as ansias de escribir están soñando tan só cun leito de flores ou con sabas brancas de tergal. Pero non queda nada aínda!: un cacho de lectura, unha película enteira e que a canseira se acomode á miña beira. Seguirei rañando aínda que non me proia.

Finca Fierro. Luns, 29 de maio de 2017

CHOVE SOBRE A NOITE

Chove sobre a conciencia dunha beirarúa e sobre os faros abertos dun coche. Chove sobre un disco de Grant Green e sobre os auriculares negros dun oínte que está aí porque si. Algunhas veces estamos porque hai que estar e a maioría das veces porque nos puxeron aquí. A vida é así. Como? Un sen vivir, por exemplo. O un viva-la-virgen, tamén. A vida é como esa gota de auga que cae porque non lle queda outra. A vida é vida porque tira para adiante. E se non tira para adiante... malo!, moi malo! Quedaches no camiño.

Chove desde unha nube negra ata o asfalto (negro) dunha rúa. Chove sobre a sensibilidade dun mosquito e sobre o esguello do ollo dereito dun tal Evaristo. Non todos miramos de fronte; a moitos mirámolos de esguello. A ver!; a felicidade, moitas veces, vai por camiños distintos. Non é o mesmo un carreiro cheo de bulleiro que unha pista asfaltada con cemento. Chove sobre unha cabeza que desbarra e sobre unhas liñas escritas que non din nada. Chove sobre a noite que entra.

Finca Fierro. Domingo, 28 de maio de 2017

O OUTRO MUNDO

Pouco se levaron os atentados de Manchester e o de Exipto. O de Manchester aconteceu o luns pasado e morreron 22 persoas. O de Exipto foi o venres e foron asasinados 28 cristianos coptos. Sobre o de Manchester falouse toda a semana del en varias páxinas cada día. O de Exipto é certo que asomou ós medios de comunicación, pero fíxoo tan só ó día seguinte, sábado, e ocupou pouco máis alá de media páxina en cada xornal que lin. Non todos os mortos son iguais. Os de Manchester houbo días nos que asomaban polos xornais para que o lector soubera dos seus traballos, das súas familias, das súas afeccións. Sobre os mortos de Exipto tan só sabemos que foron 28, e menos mal.

O mundo civilizado non é o mesmo có outro mundo. O outro. Que máis dá que sexa árabe, negro, mulato, cafre ou indio. O outro mundo está aí por estar. Antes estivo para que o foramos espoliar. Rillada a carne, aí quedan os ósos e que podrezan. Doen todas as mortes. A min tamén me doeron as de Manchester; porque a gran maioría eran practicamente nenos aínda. Pero tamén no autobús de Exipto había bastantes nenos, e destes non nos acordamos para nada; nin sabemos os seus nomes, nin onde estudaban, nin se lles gustaba o Messi ou o Ronaldo. Tampouco os nenos son iguais. Un neno europeo pode chegar a ser un político corrupto, que xa é chegar. A un neno exipcio (e pobre para máis aquel), non lle queda outra que morrer na miseria, esquecido ás veces polos propios pais, que llo teñen que vender ó civilizado, o europeo que, antes, lles chupou a alma. Nacer no outro mundo é estar condenado de antemán.

Finca Fierro. Sábado, 27 de maio de 2017

PINTAR A MONA

Dous ou tres espirros ó aire. Estarei a arrefriarme? Coiro de pita. Jazz de Duke Ellington. E a noite que está pecha. Porque é noite e porque está moi nubrado. Tantas canles televisivas, e non teño ningunha película para ver! Das tres ou catro que botan, xa as vin; algunhas incluso máis dunha vez. Manda truco en Baños de Molgas!

E con todo o cine mudo que hai por aí. E con todos os clásicos dos anos 30 e 40. Xa non espirro.  Doulle no youtube a "saltar anuncio" para seguir escoitando a Duke Ellington. Hoxe tocou Duke Ellington. Mañá tocará, por exemplo, Bud Powell ou outro calquera. Polas noites, primeiro, jazz e, despois, se sigo co ordenador, outra música calquera. O caso é escoitar música mentres escribo os relatiños para Pingas de Orballo e mentres fochico pola internet, é dicir, polo feisbuq. Como diría aquel; que todo sexa por pintar a mona. Por certo, ás veces non vos é nada fácil pintar a mona. Hai que ter arte para dicir trapalladas e quedar tan pancho.

Finca Fierro. Venres, 26 de maio de 2017

TETO, UN MAGO CON MOITAS LUCES

O símil máis coñecido dos soños quizais sexa o cine (e de aí vén a famosa expresión “fábrica de soños”); non obstante, a realidade é que quen nos transporta ó mundo dos soños é a maxia. Ata creo que a propia palabra o di: maxia, é dicir, soño real aínda que sexa mentira ou a imaxinación pasada á realidade, á verdade. Como non vai soñar un se estando todo tranquilo sentado nunha butaca dun auditorio alguén che toca na cabeza e desta, de súpeto, saen luces de cores! Como non vai soñar un se, sen ser neno e estar arrodeado de nenos, alucinas coma un neno ante a maxia do Mago Teto! Os soños son pura maxia! A maxia é un soño continuo!

Cando o Mago Teto sacou esas luces da miña cabeza souben ó momento que tiña luces para unha reportaxe, para esta reportaxe dese mozo que nos fixo soñar un pouco ou un moito a todos, tanto ós ananos, coma ós adultos e coma ós máis indiferentes.

Presentouse o tal mago o venres 21 de abril na Casa da Cultura Manuel María de Barbadás e dentro do evento do que xa falei tamén o día que escribín sobre a distribuidora Culturactiva, o de Terra Máxica. A maiores desa maxia que fixo brotar, que fixo abrollar da miña cabeza (e da de moitos máis espectadores, todo hai que dicilo), axiña meteu no peto a todo o aforo (completamente cheo) do salón de actos, máis en concreto, claro está, ó público infantil. Xa é sabido que os nenos son os que máis e mellores soños teñen..., o que pasa é que ás veces, se se lles dá moita confianza (que axiña a collen pola man), sóbense á chepa nun chiscar de ollo e, como se adoita dicir, alborotan o galiñeiro. Pero que todo sexa polo seu divertimento.

Os magos non son magos se non fan participar ós nenos, en particular, e a todo soñador, en xeral. O Mago Teto probou, primeiro, con nenos e, logo, en sorte, o maldito avión de papel que lle lanzou ó público foi dar, maldita sexa!, á derradeira fila da sala, o que demostra que tal aparello estaba ben feito ou tocado coa variña máxica, e non como aqueles que faciamos nas aulas dos Milagres que aterraban ás primeiras de cambio, ou sexa, nas primeiras butacas. O del non, o del voou, voou e voou coma os soños ata a derradeira fila. Definitivamente aterrou ante o servidor que escribe. Manda truco en Baños de Molgas! Porque o asunto era tal que, a quen lle caese, tiña que participar no xogo, na maxia. Lembro que desde cativiño, de cando os magos ían polo Café da Rosita, non volvera subir a un escenario. O Mago Teto primeiro fíxome participar desde a propia butaca berrando de cando en vez “aquí está o avión!” e, logo, xa me fixo subir ó escenario para viaxar, os dous, ata o Xapón. Alá nos fomos ata o Imperio do Sol Nacente. Aí é nada! Non é por gabarme, pero creo que no “numerito” do avión gozou o mago, gocei eu, riu a escachar o público e soñamos todos.

Non, o mérito non foi meu. O mérito foi e é dese mozo que na realidade chámase Héctor Guerra, nado en Viana do Bolo, o día 2 de maio de 1977. Acaba de cumprir os 40. Segundo confesión propia, sentiuse atraído pola maxia desde xa moi pequeno e realizou a súa primeira actuación pública o Día das Letras Galegas de 1992. A partir de aí xa foi un correr e non parar: máis de 500 actuacións por todas as táboas do país, do mundo e parte do estranxeiro: desde París ata Bilbao, desde Madrid ata o teatro Principal de Ourense, pasando por Lisboa e a Praza da Quintana, participando en programas televisivos de distintas canles, en vodas, bautizos e festas de gardar; asistindo a congresos de maxia de ámbito, nacional e internacional, para rematar facendo o imposible, ou sexa, maxia, como conducir ás cegas un coche, chapar unha bala cos dentes (sen efectos especiais dos ianquis nin rabo de gaitas), liberarse coma un paxariño dunha camisa de forza nas condicións máis adversas (non imaxinedes unha película porque é aínda peor) e, a bomba xa!, predicir, adiviñar os titulares de prensa cunha semana de antelación. Pura maxia! Auténtico crack!

Café Oren Express da Valenzá. Venres, 5 de maio de 2017

Publicado en La Región o venres, 26-05-2017

HEROE DE PAPEL

Quen me ía dicir que se dou un paso para adiante non podo dar dous para atrás. Non é plan de retroceder, de recuar. Xa o di aquel (quen sexa): retroceder nunca, renderse xamais. Eu nin retrocedo nin me rendo. E non son un valente. Claro que así levo labazadas a darlle cun sacho. Ás veces incluso era mellor levar un sopapo cun sacho (ó mellor o golpe da aixada é máis lene, vai ti saber) que, por exemplo, un simple reproche. É que hai recriminacións que mancan, non si?

Pero aínda así hai que esquivar o atranco e seguir o camiño. Tamén podemos coller un atallo. O caso é chegar. Aínda que sexa baldado, pero chegar. Aínda que sexa con mazaduras, pero chegar. Sempre un paso cara adiante! Coma os heroes de papel! Si, porque os da realidade, algunha que outra vez, tamén retroceden. Por iso eu son un heroe de papel: retroceder nunca, renderse xamais. Non retrocedo, non me rindo, levo moquetadas, chego escarallado, pero aí estou. Aquí estou.

Finca Fierro. Xoves, 25 de maio de 2017

UN CERO Á ESQUERDA

Chámome Saratoga Baby e son a quintaesencia da sexta emenda, é dicir, un cero á esquerda. Aínda que ó mellor son o bulebule do centeo ou o axóuxere do vento. Nacín de Dentes de Cabalo e de Laverca Sentada, meus pais arapahoes de cando os indios aínda non eran ianquis. Nacín no cabo dunha pradaría baixo a sombra dunha serra. A serra era moita serra; estaba chea de picos e nubes mestas.

A miña escola estaba nas pegadas das rodas da dilixencia, onde aprendín que esas marcas ían case sempre en liña recta. O meu pai Dentes de Cabalo bisboume ó oído: pilla a metáfora. Eu, claro, non a pillei; tan só vía uns reguiños rectos. A miña nai, Laverca Sentada, sorríame a pasábame a man pola cariña. Canto amor había nese agarimo! Cando subía ó alto da serra, ó outro lado estaba o home branco, que seica xa eran palabras maiores. Claro que a Saratoga Baby ninguén o acovardaba. Mais, por se aquel, baixaba axiña para a pradaría para seguir sendo a quintaesencia da sexta emenda, ou o que é o mesmo, un cero á esquerda.

Finca Fierro. Mércores, 24 de maio de 2017

VECIÑAS DE PORTA CON PORTA

Quero pensar que as dúas mulleres que están a barallar no mazadoiro da burga son máis que amigas, porque unha delas dille á outra que o seu home, polas noites, nunca sabe cando chega á casa. Non o sabe el. Ela si. Raio de home!, remata.

As dúas mulleres levan panos na cabeza e visten de negro; unha por viuvez e a outra, a do home, polos seus pais, que morreron hai máis de 20 anos. Por vida!, levarei loito por vida!, exclama cada vez que lle din: pero, muller... Certo que cando se lle vai o santo ó ceo, solta unhas gargalladas que xa os máis paveros quixeran para si. E coma se se puxeran de acordo, as dúas erguen a un tempo, pillan os caldeiros que tiñan ás súas beiras e baixan as escaleiras para enchelos de auga quente. Seguro que son para botarllos á calda dos renchos. Soben pola rúa da Igrexa e ante as portas das súas casas seguen latricando sobre o home da máis alta. Agora entendo esa confianza; son veciñas de porta con porta. Cando anoitece sobre Baños de Molgas lánzanse un "que descanses" e ss dous bultos negros entran nas casas.

Finca Fierro. Martes, 23 de maio de 2017

BAIXO UN SOL QUEIMÓN

O Laretas sentou nun mazadoiro que había á esquerda no medio da Pitediña. A calor apertaba e Agapito Lorito Cremañón, para máis aquel, non levaba gorra. Aí, sentado, Agapito non lle podía facer honor ó seu alcume, porque non tiña con quen falar. Si, o significado do sobrenome é fácil. Non é que trate moito con el, pero as referencias que teño é que é un latriqueiro de moito coidado. Hai moitos veciños que ata foxen un chisco del. Ergueu do mazadoiro, colleu o sacho e botouno sobre o ombreiro dereito. Axiña torceu pola carreira dos Poulos.

Xusto ó entrar nela, o reloxo da igrexa de Baños de Molgas daba as catro da tarde. Moi cedo para cavar as patacas que tiña no Poulo Pequeno (imaxino que terá un Poulo Longo ou Grande), pero O Laretas tamén tiña fama de cabezón, de testán. Así é que baixo un sol queimón, dobrou os cadrís e dispúxose a cavar os seis reguiños que tiña cheos de patacas. Entre os pés dos tubérculos tamén puxera algo de todo; desde verza branca ata fabas, pasando polo repolo e as xudías. O Laretas empezou a laretar só.

Finca Fierro. Luns, 22 de maio de 2017

TEÑO QUE SAÍR PARA LER

Que canseira, meu Deus! De durmir. Deste día morriñento. Está demostrado que, para ler, teño que saír da casa e andar, ou moverme pola cociña. Pero ler na cama mátame redondo. Topeneo unha e outra vez ata que deixo o libro e, ale, a dar unhas cabezadas. E canto máis escangallado está un, peor é.

Non queda outra, entón, que erguer e facer algo. Pero levántome cunha nugalla tan grande que penso que se pillo a cama... Non queda outra, logo, que erguer e agarrar o ordenador para facer algo; por exemplo, isto, escribir o relato. Para elo levo a cabo un ora pro nobis rutineiro, mecánico: collo o ordenador; mentres se inicia, pillo os auriculares e dous diccionarios que teño; pillo un libro de versos galegos para colgar no feisbuq un poema; pillo dous listados de cancións para escoitar mentres escribo ou mentres fochico nas redes sociais. Un listado é dos egrexios, dos meus temas capitais; o outro listado é de músicos de jazz. Estounos escoitando e escribindo. Despois, para ler, teño que saír, pois a cama...

Finca Fierro. Domingo, 21 de maio de 2017

TODO UN DÍA SEN MÚSICA!

Agora mesmo (que estades a ler o Recuncho) xa hai novo campìón de Liga e xa hai novo... lider? do PSOE. Agora mesmo (que estou a escribir o Recuncho) aínda non sei nada diso. Porque aínda é sábado pola noite. E tampouco son adiviño. Mais case aseguro que a Liga ganaraa o Real Madrid e no PSOE haberá unha lideresa. Oxalá me trabuque nas dúas cousas, e iso que no plan político, sinceramente, dáme igual quen gana. Non obstante, recoñezo que ela cáeme como unha patada nese sitio. É certo, deixemos  o "regreso al futuro" en paz.

Agora mesmo que estou escribindo, tan só se me vén á cabeza a angustia, a mágoa que pasei hoxe sulfatando porque... non puiden escoitar música! Non son ninguén sen a música. E moito menos nun traballo que consiste en tirar sempre cara adiante. Aínda que hoxe o de tirar para adiante tivo o seu aquel. O seu aquel extenuante, abafante. Porque a viña estaba acabada de arar cos ganchos, polo que se formaron como reguiños polos que non sabías como andar: que, primeiro, os pés metíanse neses reguiños; que, logo, os pés subían a eses suquiños; que a goma de 50 metros afundíase bastante na terra; que había que andar á velocidade da luz porque as ramas das vides non eran moi grandes que digamos a causa da xeada (houbo que podala de novo); que... E eu sen música! O meu móbil está medio escarallado e non me van os auriculares. Levei un móbil vello de Alán e, segundo o Día das Letras Galegas conseguín escoitar música por el, hoxe, pola arte do birlibirloque, non me aparecía a música no aparello. É horrible todo un día sen música! Tocou pensar e pensar. Un deses pensamentos foi precisamente este Recuncho. A ver!, a semana non deu para máis.

Finca Fierro. Sábado, 20 de amio de 2017

PARA QUE DIGA BONITO

Todos os anos pasa o mesmo: o Día das Letras Galegas remata axiña: na segunda páxina dos xornais. Brillan os ollos de ilusión cando empezas a ler nas portadas todo en galego; pero viras a folla e a ilusión foi tomar para aquel sitio. Falo dos xornais galegos, claro. Dos galegos que escriben en castelán.

E mirade, case lles paso esa falcatruada coa nosa lingua (e coa deles, penso), pero o que máis me rebenta, o que máis me enrabecha é que practicamente tamén todos os medios de comunicación galegos, no día de hoxe, fan especiais sobre este día E escríbense libros que distribúen cos periódicos conmemorando a data. Pero das, non sei, 70, 90 páxinas que ten un periódico, unha, tan só unha vai toda en galego. A primeira, claro, a portada. Para que nos faga soñar. para que diga bonito. Es as outras, todas en castelán, non vaia ser que non nos decatemos das noticias ou que esquezamos a lingua castelá. A nosa xa chega ben, xa sobra con falala.

Finca Fierro. Mércores, 17 de maio de 2017

A LIBRE CIRCULACIÓN DAS PERSOAS

Case todos os días hai algunha noticia que me chama a atención, ou ben porque me enrabecha ou ben porque me asombra. Hoxe lin unha que me alterou un chisco. Detiveron a un futbolista español por axudar a un inmigrante a ingresar en España. Onde está a libre circulación das persoas? Malditas fronteiras!

Para certas cousas armámonos de razón para defender e mimar as fronteiras. Pola contra, moitos políticos ou chupatintas pasan as fronteiras con cartos roubados e ninguén os detén. O que fai a lei, fai a trampa. O que é africano, non é civilizado. Para o europeo ou americano temos os brazos abertos. Para os africanos ou musulmáns con eses mesmos brazos tiramos das cadeas que lles colgamos ó pescozo. Artigo 13 da Declaración Universal dos Deritos Humanos: 1.- Toda persoa ten dereito a circular libremente e a elixir a súa residencia no territorio dun Estado. 2.- Toda persoa ten dereito a saír de calquera país, incluso do propio, e regresar ó seu país. Só algunhas persoas.

Finca Fierro. Martes, 16 de maio de 2017

ARÁNDOLLE A SAN ISIDRO

Quero ser o ollomol dun conto que se desenvolve en alta mar, pero son un dos bois que lle araban a San Isidro na Pedradarca do Lucero del Alba Rodicio (é non é retranca ningunha nin o nome nin o apelido).

Tamén é verdade que me vin negro (aínda que eu son medio ratino) para convencer ó meu compañeiro de xugada. O moulón non quería arar nin a tiros. Na súa ollada de esguello eu ben entendía que me dicía que arase o San Isidro. Pero este marchara non sei a onde, imaxino que á misa, todo confiado en que nós arariamos a leira sós. Recoñezo que o tío tomouse moitas liberdades. O que pasa é que un, que é un cacho de pan, dixo vale! e tirou do arado de pau. Se chegara a ser a vertedera, coidadiño, ó mellor outro galo cantaría. Cando chegamos ó cabo do rego, aí xa plantou, xa chantou a miña parella. Menos mal que axiña volveu San Isidro. Abríu a boca abraiado ó ver que, efectivamente, araramos uns regos sen el. Grazas ás grazas. Porque non son ollomol... que se non habíame de buscar en alta mar.

Finca Fierro. Luns, 15 de maio de 2017

O RIBEIRO EN PÉ

O tempo climatolóxico do sábado pola mañá non foi quen de impedir a concentración en Ribadavia por un Ribeiro con futuro, en relación, claro está, á solicitude de zona catastrófica por culpa das xeadas acaecidas a finais do mes de abril. Baixo fortes e intensos ballóns ou chuvieiras e de baixo dos paraugas, máis dun milleiro de persoas (moito máis) percorreron a vila cabeceira da viticultura ourensá nun traxecto bastante longo, desde o instituto ata a praza maior.

Baixo o lema, a lenda "O Ribeiro en pé", a xente desfilou con orde e con calma pero coa carraxe e a impotencia brillando nos seus ollos. Debaixo dos paraugas sorrisos tristes, que pasaban a unha relaxación cando as nubes negras abrían e deixaban que uns presuntos raios de sol ou claridade asomasen polo ceo do Ribeiro. Peche de paraugas e cabezas para atrás examinando a marcha para asimilar a cantidade de xente. Desde un principio fun o máis sorprendido cando cheguei ó instituto. Escarmentado pola pouca asistencia hai uns anos (de cando o problema dos viticultores sen bodegas) a diversos encontros e concentracións, o sábado, xa digo, emocioneime co que me atopei. É certo que non estaba todo o Ribeiro, pero había moito Ribeiro de Cristo, encabezados por unhas dúas ducias de tractores que armaban o seu aquel coas súas bucinas. Un deles ía cargado coa proba do delito: follas de vides e máis vides levadas pola xeada. Manifestación seguida tamén polo peche dalgúns comercios da vila xudía, porque saben que o futuro da zona está, na súa inmensa maioría, no viñedo. E se non hai axudas para sortear unha catástrofe, non hai quen traballe as viñas. E se non se traballan as viñas... non é necesario dicir nada máis.

Finca Fierro. Sábado, 13 de maio de 2017

PROÍDO NOS OLLOS

Pícanme os ollos. Refrégoos. Ou ráñoos. É dicir, que rasco neles coas mans. Coas dúas xuntas. Ó acabar, miro para o ordenador ou para a televisión, pero axiña esgaduño no ollo esquerdo coa man esquerda. Ou sexa, que o esfrego. Din que os ollos son moi delicados. Serán. Pero cando raño neles, péchoos. A ver se pensades que son parvo!

Por que arruño tanto neles? Porque me proen. Acaso non o dixera xa! E pícanme ou dóenme pola canseira. Por culpa das leiras e máis leiras que teño que escribir nun ordenador. Por culpa de áreas e máis hectáreas que teño que introducir nun programa informático tan mal deseñado que te deixas a vista nel, cos números que se confunden uns con outros, con infinidade de cuadrículas que che fan bailar os ollos cando intentas seguir a correspondente liña. E logo de todo un día dálle que dálle é normal que os meus ollos digan basta. Non lles fago moito caso porque, a proba, é que estou escribindo nun ordenador no que teño que forzar a vista. Non hai cabeciña!

Finca Fierro. Venres, 12 de maio de 2017

O HOME QUE SOÑABA CON VOAR

O meu son os heroes. E as persoas con espírito. Os bulebule. Esa xente inqueda que sempre ten que facer algo para non rebentar co aburrimento. Sacan tempo de onde non o hai para arranxar cacharros, para axudar ó próximo, para cavar unha leira e volvela cavar, incluso para inventar. Ó noso protagonista de hoxe podémoslle, moi fácil, chamar un inventor, un inventor de avións. Ou simplemente era que se sentía tan libre que non lle quedaba outra que voar. Non sei, imaxino que alucinaría cos paxaros, porque naqueles tempos, na década dos anos 20 do século pasado, non creo que houbese moitos avións sucando, voando sobre o ceo molgués ou sobre os montes da Ambiela, nin tan sequera aparecera o Supermán (faríao uns anos máis tarde en Estados Unidos, pero claro, ata que chegase a España... e aínda chegado, quen era o chulo que mercaba o cómic, e menos nunha pequena aldea de Baños de Molgas)

Pois ben, José Rivas Vila quixo ser coma os paxaros: voar e ó mesmo tempo ser libre (a miserenta vida daqueles anos non deixaba moitos soños de liberdade), polo que non lle quedou outra que construír o seu propio avión. Un avión! Aí é nada! Nos anos en que case non había avións! Pero como era un “manitas”, un mañoso colleu aparellos de aquí e de alá e a base de sacos, ferros e materias de vehículos vellos deulle forma a algo semellante a un avión. Medio en segredo e en silencio, cara á noitiña, cando xa as demais faenas se realizaran debidamente, el, como unha formiga, aparafusaba aquí, rebuscaba alá, colocaba unha peza, pegaba ou ataba outra e así día tras día. Seica se baseaba no autoxiro de La Cierva, ó mesmo tempo que, polo día, estudaba as bolboretas e, pola noite, os morcegos. Que carallo, o tío era listo!

Claro que era listo. Xa daquelas, e á parte de ser un milmañas, dáballe a algo máis, principalmente, á reloxería, á mecánica e tamén era practicante! “Como ninguén se atrevía a poñer inxeccións, foi el e, ale, xa non deixou tal ocupación”, segundo palabras do seu fillo.

Feito o parágrafo sobre a súa capacidade, máis alá do propio campo labrego, volvemos ó noso, ó soño de voar. Ou de ser libre. Ide vós saber. Sen lle dicir nada a ninguén, colleu o armatoste e polas corredoiras do monte da Ambiela, subiu a un dos seus outeiros. Non sei, pero é coma se o vise subindo, coa cabeza gacha, medio enfociñando a causa do peso do aparello e do desnivel do terreo e coa súa cabeciña cavilando ou fervendo sobre o gran acontecemento que estaba a piques de iniciarse. Imaxínoo implorándolle á Virxe dos Milagres para que todo fose doado, para que a súa liberdade sobrepasase por enriba dos tellados de Pazos, a ver se por un casual ou se porque o avión xa tiña todo o que tiña que ter era capaz de cruzar incluso o río Arnoia. Ó mellor ata confiaba en voar ata o infinito e máis alá.

Coitadiño!, seica voou tan só uns dez metros. Por un lado ata quizais foi ben que só voase esa pequena distancia, porque así, a caída, foi leve; uns simples golpes e rabuñaduras. Despois a xente (porque somos como somos) case escacha coa risa. Mal feito! Repito que esta xente é digna de admiración. Hai que poñerse na súa situación... aldea pequeniña, no cu do mundo, sen medios, naqueles tempos tan primitivos en todo. E, non obstante, el incha o peito e tira cara adiante. Iso é un home!

Era tanta a súa afección á mecánica e ós avións que sabía que onde realmente podía aprender algo era na Aviación. Así é que, sen andar con días santos, rouboulle a sinatura ó seu avó para poder presentarse voluntario. Marchou para Cuatro Vientos e, alí (e a pesar de que recomendan sempre de que na mili nunca te presentes voluntario a nada), deu un paso ó fronte para dicir que era iso e algo máis. Os seus superiores viron que era verdade. Baixo a batuta do capitán Barberán e do tenente Collar colmou as súas aspiracións, tanto mecánicas como aeronáuticas.

José Rivas Vila nacera o 8 de xaneiro de 1911 na aldea de Santa Eufemia. Era fillo de Ramón Rivas (de Pazos) e de Dolores Vila (de Almoite). Casou con María Escolástica Vázquez Vila, veciña de Vilameá e tiveron tres fillos, un deles, Pepe, foi o que me falou un chisco do seu pai e tamén é o que, digamos, segue coa afección do seu proxenitor: de mecánico, ó mesmo tempo que rexenta o único bar que hai hoxe en Vilameá de Ambía.

Finca Fierro. Domingo, 7 de maio de 2017

Publicado en La Región o venres, 12-05-2017

FRASE FETICHE

Louis Armstrong pon o son da trompeta e Ella Fitzgerald a súa voz. Aí é nada! E mentres Ella Fitzgerald mira apampada e sorrindo a Louis Armstrong, este deixa escapar esa voz tan súa, tan grave, tan escangallada, pero tan preciosa que a min non me queda outra que quedar caladiño, mover os pés e a cabeza para seguir o ritmo. Puro jazz!

Ó mesmo tempo penso que o tiroliro a sete voces é o contrasinal perfecto para que a miña muller engurre a testa. Eu, ó pensar nisto, sorrío. Explico: chamoume tanto a atención o título deste libro de Xosé Fariña Jamardo (que teño e lin a mediados dos 80), que cada dous por tres téñoo na punta da lingua. E cada vez que o digo, fágoo así coma cantando. Isto á miña dona pona xa dos nervios. Eu, ó sabelo, claro, empurro máis e, ale: tiroliiiiro a sete voooces. Hoxe en día teño dúas frases fetiches: "tiroliro a sete voces" e "imos a Cachamuíña!" (algo así como "imos alá". A Fitzgerald remata un dos temas. O Armstrong empeza outro. Eu, simplemente, escoito. 

Finca Fierro. Martes, 9 de maio de 2017

UN, DOUS, TRES

Un, dous, tres. Quen lle asubía a aquel xabaril que foza entre o bulleiro da diverxencia? Quen se achega a aquela sombra que se alonga, que se alonga? Quen mente para que creamos que di a verdade? Todos os apóstolos viaxaron na procura dunha doutrina que alguén lles predicou. O problema está en que xa non saben quen foi. Ben prosmeira é a memoria cando queremos que se acenda entre as sabas brancas dun recordo.

Un, dous, tres. Ó mellor ninguén calza alpargatas de cor marrón e todos usan botas de becerro con taco alto. Claro que, uns cantos, andarán descalzos. Por que o paso que dá unha alpargata é máis lene, máis livián que a pegada dunha chanca de madeira? Por que os amallós de coiro contemplan as pingas de orballo cando un paisano, calquera paisano, cruza polo lameiro do veciño. Hai que ser retorcidos; sempre esmagamos a herba da conciencia que está á nosa beira. O noso sentimento deixámolo que acougue durante tres minutos. Un, dous, tres.

Finca Fierro. Luns, 8 de maio de 2017

PROGRAMACIÓN POBRE E REPETITIVA

Con todas as canles televisivas que hai e levo case unha semana sen ver películas. A programación é tan pobre e tan repetitiva que me digo que estou moito mellor escribindo, escoitando música ou lendo. E iso que son dos que vexo as mesmas películas unha e outra vez. Pero claro, se a maiores de velas xa varias veces, se xunta que a calidade non é nada do outro xoves, pois morra o conto.

É verdade que ás veces o fútbol adoita acabar cando xa algunha película está empezada, pero aínda así hai outras canles nas que dá tempo de velas logo do partido, pero... para que?, para aburrirme? Máis dunha vez se me alporiza a alma porque sei de todas esas películas catalogadas de obras mestras que ninguén se atreve a proyectar porque, economicamente, non compensan. Tamén me anoxa moito que as novas xeracións non saiban nada do cine mudo ou do cine negro dos anos 40 ou das grandes películas musicais. Hoxe en día, trapalladas de acción e trangalladas de terror.

Finca Fierro. Sábado, 6 de maio de 2017

ATRANCOS ÁS AXUDAS DO VIÑEDO

O venres espertei coa nova deste xornal de que a Consellaría do Medio Rural se nega a dar axudas ó viñedo por culpa das xeadas de hai máis dunha semana. Se digo que quedei alucinado mentiría un chisco porque xa lera outras manifestacións de que tal estamento non estaba para a labor, é dicir, que non me colleu de sorpresa. Claro que aínda que a conselleira non houbese comentado nada, eu xa desconfiaba de que todo sería auga de bacallau, e máis partindo dunha (seica) filla de labregos, porque no noso país sempre fomos así de chulos e tiramos as pedras contra o noso propio tellado. Medio Rural enténdese que está aí para apoiar precisamente ó campo e non para poñerlle atrancos como llos está pondo. Parece mentira que unha filla de labregos non queira ver agora a problemática do campo.

Un deses atrancos ás axudas do viñedo semella que é porque, en proporción, os danos non son tan cuantiosos, que tan só veñen alcanzando un 30% en todo o Ribeiro. Pero non analizan que a moitos viticultores o dano foi do 100 por 100. E esta xente do 100 por 100, ollo ó dato, non só van perder a colleita deste ano, senón que xa veremos se conseguen recuperar algo, e digo algo, para o seguinte. Ese mesmo venres, pola noite, asistín a unha reunión sobre esta catástrofe (señora Ángelez Vázquez, aínda que lle custe asimilalo, foi unha auténtica catástrofe) e confeso que quedei impresionado pola cantidade de xente á mesma (coidadiño entón co do 30%) e pola preocupación que se vía debuxada nos seus rostros. Repito, non é a perda dun só ano. Así é que, filliña ¿agricultora?, non queda outra que manifestarse.

Finca Fierro. Venres, 5 de maio de 2017

MARÍA ORUÑA, BAIXO O TALENTO NARRATIVO

O venres, 7 de abril, tireime ata a media tarde co dilema de a que presentación literaria asistir. Resulta que ese día celebrábanse en distintos lugares da cidade das Burgas tres ou catro presentacións de libros e, para máis aquel, practicamente á mesma hora. Ata a propia muller se deu conta da miña angustia, da miña loita interior. É máis, lembro que fomos andando ata o centro de Ourense e no Xardín do Posío aínda non sabía a que acto iría. Finalmente optei pola presentación do libro "Un lugar a donde ir", da autora viguesa María Oruña.

Certo que sempre estivo no meu pensamento un grao máis arriba das outras presentacións (pero eu son dos que cambio axiña de parecer; nos cines ía con moita antelación para non facer cola ó sacar a entrada e, ó mellor, dous minutos antes de abrir, zas, mandaba a película a tomar vento), digo que estivo un grao máis porque lera no seguimento que lle fixera polo San Guguel que María Oruña xa publicara un libro titulado "Puerto Escondido", que tivera un gran éxito e que xa o traduciran a algúns idiomas estranxeiros, que, por certo, para ser a primeira novela non estaba mal, nada mal. Moitos autores botan media vida para que os lean fóra das nosas fronteiras. A outros nin tan sequera os len no noso país.

Tomada a decisión teño que dicir a día de hoxe que non estou nada arrepentido de asistir ó café El Cercano, porque alí presenciei unha das presentacións máis amenas e máis simpáticas de todas ás que teño asistido. A María Oruña notábaselle que non era das primeiras veces que se enfrontaba ó público. Logo, para máis carallos, era simpática e guapa. Con desenvoltura, con moito xeito fixo as presentacións dos dous compañeiros de faladoiro que a arroupaban (Nacho Guisasola e Lourdes Álvarez, do blog literario Planeta Eris) e, logo, falaría da súa novela e da súa vida. Pero antes foron os seus compañeiros os que debullaron un chisco a novela "Un lugar a donde ir", mesturándoa con "Puerto Escondido". Porque aínda que esta non é unha continuación daquela, si ten ós seus personaxes principais na mesma.

En "Un lugar a donde ir" axiña nos atopamos co talento narrativo da autora e descubrimos ó momento unha historia de ficción moi entretida, pero, iso si, moi seria. Novela híbrida, con misterio, aventura e acción, que reflexiona con pingas de literatura cara á onde nos diriximos. Novela coral con tres fíos argumentais: presente, pasado e reflexións dun personaxe. Os procedementos son reais, practicamente todo está baseado na realidade, aínda que a acción se presente coma un xogo. É unha auténtica potencial viaxe no tempo, con moitas tramas e subtramas. A verdade é que o libro é tan especial que, incrible, xa vai pola segunda edición.

Certo que tanto éxito vén amparado pola súa primeira novela, a citada "Puerto Escondido", que viu a luz hai dous anos, no 2015. Pero, ollo!, antes tirouse máis de medio ano mandándolle correos a todas as axencias literarias do país ata que unha aceptou representala e fíxoo tan ben que axiña lle vendeu os dereitos de "Puerto Escondido" a Destino e a outras editoriais estranxeiras. Aí é nada.

Antes, un chisco antes xa escribira un libro con abondo contido xurídico (María Oruña é avogada laboralista e mercantil), "La mano del arquero", que ben falando sobre a amizade e a maternidade e que tende a explicar que é o acoso laboral e poñendo os medios legais e humanos para enfrontalo. A autora axiña se pasou á novela negra ou de misterio. Colleu dous personaxes principais, a tenente da Garda Civil Valentina Redondo e Oliver Gordon e con eles pódese dicir que empezou todo. Perdón, coa calidade literaria de María Oruña. Agora mesmo xa anda coa terceira aventura desta parella protagonista. E logo xa quere meterse cunha que se desenvolva en Galicia, porque estas dúas últimas están a descubrirnos a comarca de Cantabria (o pai da autora é de alí e desde pequena visita de continuo esa rexión)

María Oruña naceu en Vigo o 25 de novembro de 1976 (41 outonos). Estudou bacharelato e COU no colexio Salesianos da cidade olívica. Pola UNED sacou a carreira de Dereito e exerceu de avogada, primeiro, para entidades bancarias e, logo, para un bufete internacional durante varios anos. Foi tras a súa maternidade cando se lle deu por poñerse a escribir, a pesar de que di que "escribir é unha exposición brutal". Imaxino que porque aí asoma todo o que levamos dentro, creo que é algo así como espirse ante o público, con todo o que isto implica. Documéntase durante meses, fai esquemas, busca e rebusca en moreas de libros e, o máis importante, que é como unha lupa fixándose en todo o que desenvolve ó ser humano, desde os xestos e as maneiras ata as accións e os actos que leva a cabo, porque "saco os personaxes para os libros da vida real". Será unha gran escritora. É xa unha gran escritora.

Café Oren Express da Valenzá e Finca Fierro. Domingo, 16 de abril de 2017

Publicado en La Región o venres, 05-05-2017

PECADOS MORTAIS E VENIAIS

Se alguén te busca é porque quere atoparte. Aínda que o detalle está en que para que te busca? Uuuii, xa empezan a ser palabras maiores! Pode que te busque para darche un premio, por exemplo. Pero o peor é se é para darche unhas labazadas. Tede conta que cando se dan unhas labazadas, queda un moi agustiño.

É o mesmo coma cando se bota un pecado. Por certo, non caedes na conta de que, xeralmente, ó escribir usamos a palabra insulto en vez de pecado? Será porque vou vello, pero, antigamente, non insultabamos; botabamos pecados. Despois había a distinción dos pecados mortais e os pecados veniais. Seguro que os rapaces de agora non saben que había esa diferenza. E non era o mesmo confesar uns e outros. Para confesar os veniais pódese dicir que ata ías contento falar co cura. Mais se eran mortais, moito ollo!, aquilo xa daba medo e, por suposto, moita vergonza. Solución: que lle mentías ó cura, que carallo! Non botes pecados, Chito! Por certo, estou só; ninguén me atopou.

Finca Fierro. Mércores, 3 de maio de 2017

A PONTE DAS CEPAS

A carballeira non deixa pasar o sol e Dionisio Salmerón Salgado senta sobre o mazadoiro do muíño do Dositeo. Acaba de chegar cunha saca de millo que descargou do burro Evaristo. A saca pesaba de raio e os ósos de Dionisio resentíronse.

Como o muiñeiro aínda non chegara, O Alpabardas (a ver, quen se non máis ca Dionisio, quen se libra dos alcumes nas aldeas?), logo do descanso, optou por achegarse ata a Ponte das Cepas, esa mole ferroviaria que, desde arriba, e contemplando o río Arnoia, espaventa un chisco. Pero antes de chegar, O Alpabardas fíxase nos cinco impresionantes arcos e imaxina a un caza pasando por alí á velocidade da luz. É verdade, para onde carallo vai ir o caza se xa nin hai xente para guerrear!. É igual, Dionisio Salmerón Salgado (veña, dío: O Alpabardas) segue imaxinando ó seu pai -de cando traballou na Ponte das Cepas-, deixando caer un penedo sobre o imaxinario caza e esnaquizándoo contra as rochas do río Arnoia. Vaia pensamentos do homiño! Cun sorriso nos beizos regresa para o muíño.

Finca Fierro. Martes, 2 de maio de 2017

OS PENDÓNS DO MILLO

Quero contemplar os pendóns do millo, pero os ollos tan só se me van para a igrexa de Baños de Molgas. Estou no fondo da Pitediña, sentado baixo a sombra dun amieiro que bebe das augas do río Arnoia. Hai uns minutos que deixei de ler e agora estou a facer tempo para marchar. O remusmús da corrente envurúllame nunha morriña que, a verdade, nunca se foi.

De esguello quero examinar eses pendóns do millo que hai na leira do Sandiós, pero o barrio da Igrexa, aínda que está máis distante, faise grande, morriñento e, por que non, bonito. A igrexa coa súa torre de 30 metros de altura. A Aira de Arriba cos seus canastros e a fantasía dos palleiros de herba seca e de palla. A infancia pululando, bulindo polos xogos que levabamos a cabo por entre eses canastros e palleiros antes de entrar ó rosario, por exemplo. Rosario diario, por suposto. Pasou o tempo. Teño que marchar. Ergo. Os pendóns do millo quedan atrás e paso a paso métome nas mesmas entrañas de Baños de Molgas.

Finca Fierro. Luns, 1 de maio de 2017