BAÑOS DE MOLGAS E O PECADO MORTAL DO ARTIGO 48 DA CONSTITUCIÓN DE 1931

            A Constitución republicana aprobárase no mes de decembro de 1931, cun artigo 48 que, entre outras cuestión di: “A ensinanza será laica, fará do traballo o eixe da súa actividade metodolóxica e inspirarase en ideas de solidariedade humana”. En virtude deste artigo, a primeiros do ano 1932, o socialista Rodolfo Llopis, director xeral de Primeira Ensinanza, envioulle unha circular ós inspectores, cuxo terceiro epígrafe proclama que a escola debe ser laica; que toda propaganda política, social, filosófica e relixiosa queda terminantemente prohibida na escola. Ou, o que é o mesmo, e falando claro, prohibíanse as clases de relixión e a presenza dos crucifixos nas escolas.

            Mais non contaban con aquilo de... “con la iglesia hemos topado”. Toda España, as nais dos nenos españois, axiña se puxeron en pé de guerra. E aínda que o catolicismo popular nunca tivo en Galicia a capacidade de mobilización que puido ter en zonas como Navarra, por exemplo, e algunha testemuña de viaxeiros foráneos se sorprendía do peculiar anticlericalismo dos campesiños laicos en 1932, a forza do sindicato URD (Unión Rexional de Dereitas) tampouco era desdeñable. Polo que, na nosa Galicia, tamén houbo levantamentos e manifestacións contra o artigo 48.

            E se houbo un lugar que destacou, que se puxo as pilas para crucificarse incluso neses símbolos prohibidos, foi Baños de Molgas. Como o digo! As nais, a xente da miña vila dixo basta! E puxéronse mans á obra, é dicir, a cargar coa cruz, a arrimar o ombreiro, a dar cheda.

            Segundo nos conta Maribel Outeiriño na súa sección da Historia en 4 Tempos, cando os molgueses souberon que o Estado deixaba sen consignacións ós curas das parroquias, unha comisión de veciños visitou ó seu para dicirlles que eles se encargarían das súas necesidades. Ai logo! E o que aconteceu cos crucifixos da escola, seica xa foi como para rodar, hoxe, unha película ó estilo berlanguiano ou ó estilo de José Luis Cuerda. Choros dos nenos, berros das nais, insultos dos pais; armaron o demo. Aínda que non a coñecín, debuxo a miña avoa Amparo collendo da man a miña Loliña, á miña nai, e esgorxándose ante o pecado mortal dese artigo 48. Porque no ano 32, esta tiña 11 anos e imaxino que algo lle tocaría. Ó pai non creo, xa que con 13 anos, naqueles tempos, os nenos xa traballaban coma negros.

            Sigo co alzamento... relixioso. Tocaron as campás a rebato como se ardera o mundo (faise o mesmo cando hai algún incendio no casco urbano) e as mulleres xuntáronse todas na praza para marchar en peregrinación a ver ó mestre. Dicían que preferían a ignorancia dos fillos antes de que lles faltara a sabedoría divina. Outro dos procedementos foi programar axiña unha procesión, co Cristo ás costas, é dicir, levando o crucifixo polas rúas da vila entre cánticos e vivas ó Redentor. Entraron co crucifixo no interior da igrexa e volveron á escola para poñelo onde estaba, imaxino que na parede.

            Iso de que preferían que os seus fillos fosen ignorantes antes que laicos non era unha parvada, unha arroutada, xa que non contentos co barullo das campás, cos choros, cos berros, cos insultos e coa procesión ameazaron ós mestres (lémbrese que naqueles tempos estaban separados os nenos das nenos; que raio!, ata hai moi pouquiño) con retirar os fillos da escola. A ver!, ante todo, Deus e a Igrexa. O dito: “con la iglesia hemos topado”.

            Aínda que semella que escribo un pouco a reportaxe en plan sarcástico, retranqueiro, o asunto dos crucifixos foi unha cousa moi seria. Tanto que, por exemplo, o gobernador de Navarra publicou unha nota de prensa advertindo de que os pais serían responsables da falta dos seus fillos ás escolas públicas. Relacionado con iso tamén comunicou o seguinte: “Por alentar ós nenos a que se manifesten”, detívose a seis individuos, “a un deles ocupóuselle unha porra de arame e chumbo e unha navalla cabriteira”. En diversos puntos da península metéronse multas económicas a darlle cun sacho e como a maioría das nais, principalmente, non as podían pagar, ale, á cadea, que xa non é para rir.

            Non obstante, o que a min máis me chamou a atención, o que me deu pé a este Testemuñas non foi a problemática dos crucifixos en si, senón o atrevemento de todo un pobo a levantarse contra todo un poder establecido. Enténdese que, naquela época, deberían estar máis pendentes das súas labores agrícolas e, por que non, da súa ignorancia, que de alterar os estamentos gobernamentais. Por iso poida que os empurrase un chisquiño o sindicato URD. Ou non. Ás veces os molgueses somos moito molgueses. Ou, tamén, a Igrexa era, é e creo que aínda será moita Igrexa de Cristo.

            Café O Chicote da Valenzá. Xoves, 23 de novembro de 2017

Publicado en La Región o sábado, 30-12-2017

O SAPOCONCHO

A Real Academia Galega publicou hai uns días a relacións das palabras máis buscadas no seu dicionario, alcanzado a categoría da máis buscada “afouteza”. Vale, de acordo. Pero o que máis me chocou foi a que quedou en terceira posición: sapoconcho.

Sinceramente, eu pensaba que era unha palabra abondo coñecida; ó mellor porque eu, porque nós (os da zona de Baños de Molgas), de rapaces, a usabamos case a diario, principalmente, en Barricobos (monte Pinouzos) e na Tapada dos Ferreiros (monte Medo), xa que, a maioría das veces, en vez de gardar as vacas cando andabamos todos mesturados no monte con elas, pasabamos o tempo buscando sapoconchos por eses lugares. Porque eran bonitos e porque nos facía graza ver como se acochaban na súa cuncha e, sobre todo, como sacaban moi parsimoniosamente a súa cabeciña para asomar á luz do día. Era un animal, é un animal que non dá noxo nin arrepío; incluso daba gusto acariñar a súa cuncha. A min, sinceramente, gústanme moito os sapoconchos e máis dunha vez os teño sacado nos meus relatiños. Que si, que convivín moito con eles e que, agora, por desgraza, vexo cada vez menos. Imaxino que irán a menos e, un servidor, xa non anda no monte como andaba.

Finca Fierro. Venres, 29 de decembro de 2017

A AIRA DA IGREXA

Alá queda o asubío dun concerto entre as páxinas brancas dun libreto. Aquí está o verso que non ten rima e o poema que ninguén recita. Só o jazz de John Coltrane ou Chralie Parker enche o espazo silandeiro dun conto que alguén está intentando contar. Que difíciles son os momentos cando queres dicir algo e non sabes que dicir, non sabes como dicilo. Buscas entre a similitude de dous parágrafos e o único co que atinas son comas sen sentido e puntos ó seu albedrío. Dime, ansiedade, que é o que buscas por entre as estreitas rúas dunha aldea que está sempre nesa memoria eterna? Que fácil é atopar o recanto infantil no que os soños foron realidades perpetuas! Todo consiste en debuxar a aira da Igrexa.

Dime, pensamento cativo, cantos sorrisos, cantas queixas, cantos berros, cantos silencios furgaron por entre os palleiros? Tempos de poemas esparexidos, espallados por entre os pés dos canastros. Tempos de asubiar para os inocentes acochados que se descubrían nun suspiro. Ou nunha argallada inocente, que acarrexaba, iso si, unha xenreira infantil que axiña remataba para seguir caneando a aira da Igrexa.

Finca Fierro. Xoves, 28 de decembro de 2017

LIBRES DE PENSAMENTO!

Que manía a de meterse cos sentimentos da xente! O Dépor ábrelle un expediente á xogadora de fútbol feminino Patricia Díaz Rúa, ourensá, porque seica celebrou a vitoria do Celta ante o seu equipo masculino. O asunto parece ser que, ó final, foi unha broma dunhas compañeiras, que foi sen ela querelo. Pero aínda que fose querendo, que pasa? Por animar ó Celta vai deixar de intentar meter goles co seu equipo. Estou por apostar que se algún día xoga contra o Celta intentará ganarlle.

A ver se empezamos a distinguir, a diferenciar o lugar de traballo do de nacemento, ou o lugar de traballo doutro polo que sintamos algo máis de cariño. A ver se por unha vez nos deixan ser libres, polo menos, de pensamento! Que xa está ben que os de fóra nos queiran levar polos regos deles. Que hai xente que sabe arar os seus propios regos. Eu xa podo vivir e traballar máis de media vida en Maceda, que non creo que lles importe que pregoe unha e outra vez que son de Baños de Molgas. Como ós da miña vila non lles preocupará moito que fale ben de Maceda. E se lles preocupa a uns e ós outros, malo! Son duro de roer coas miñas ideas. Teño moi asumido o da ovella negra. Patricia, non deixes que mangoneen os teus sentimentos. Os teus sentimentos son teus e de ninguén máis.

Finca Fierro. Mércores, 27 de decembro de 2017

NACER NO CORPO

Pódese dicir que a filla de Abigail vai coma unha princesa pola rúa do Agro de Baños de Molgas. Mesmo semella que o seu estilo nácelle no corpo. A filla de Abigail, A Moca, chámase Mabel Vilamelle Suárez e viste, vestiu sempre tan elegantemente que calquera que a vexa, sexa home ou muller, non lle queda outra que volverse unha e outra vez para contemplar tanto xeito, tanta galanura. Definitivamente, nácelle no corpo.

Mabel Vilamelle, A Guapa (que outro alcume ía levar...), anda polos 20 anos e deixou os estudos porque sabía que podía vivir “de rendas”, como se adoita dicir. Ela non é parva e nota, ve como a observan ó pasar. Ás veces, intuíndo iso, provoca aínda máis a súa elegancia, o seu porte. Carallo, nótase que é filla de Filoteo Grego Martín, O Feitiño (outro alcume que non precisa aclaración), que nos seus anos mozos (e con 50 anos aínda se pode dicir que está mozo) era de armas tomar. Alborotaba todas as feiras da contorna. Agora é a súa filla Mabel, A Guapa, a que alporiza todo o galiñeiro. As súas maneiras nácenlle no corpo.

Finca Fierro. Martes, 26 de decembro de 2017

AS PRIMEIRAS ENCHENTES

Rematou o Nadal. Remataron entón as primeiras enchentes. Aínda quedan as do Ano Vello e Ano Novo. As de Reis creo que xa pasaron á historia. Agora a estes pobres pouco os lembramos... o maldito Papá Noel! Estas festas, coa escusa esa de reunión familiar, me parece a min que de familiar cada vez ten menos. O esencial é comer. Perdón, o esencial é poñer comida. Despois, que se coma ou non, xa é outra historia. E cando non se come nese momento, non queda outra que papar os restos durante días e máis días.

Porque se fai tal cantidade de comida que non a rematas nin en dous días. E mira que no primeiro momento é certo que se come abondo; tanto que, despois, un queda como queda ou anda como anda. Enchemos e enchemos o bandullo para, logo, pasalo fatal. Se o enches na cea, xa non dormes un carallo. Se o enches no xantar, xa non ceas. E todos os anos dicimos sempre o mesmo: para o ano que vén non se pode poñer tanta comida. Poñemos máis, claro. Porque toda a fastosidade, todo o barullo destas festas métennolo polos ollos. E hai que cumprir co bombardeo publicitario ou cos desexos ególatras, que tamén. Agora toca correr polos paseos. Por que alguén non opta por baixar o bandullo na miña viña, por exemplo? Os aparellos póñoos eu.

Finca Fierro. Luns, 25 de decembro de 2017

A CARREIRA DO MEDIO

Collo carreira do medio e intento chegar á fin do camiño. Hai moitos atrancos, pero chouto por enriba deles. Aqueles que me están moi altos, non me queda outra que arrodealos. Arrodeos. Non obstante, a carreira semella que non ten fin. Vexo alá, ó lonxe, as rodeiras dos carros e máis atrancos, pero non consigo ver o remate. Sigo andando, claro. Non me queda outra. Gústame acabar o que empezo. Non é un bo resultado deixar as cousas, os asuntos a medias.

Todo ten o seu principio e todo ten a súa fin. Iso din. Aínda que eu, esta fin da carreira, estame xa a amolar. Sigo andando, por suposto. Á beira esquerda vexo o niño dunha azuleira e, axiña, pero á dereita, o dunha ruliña con dous ovos. Desde a carreira xa se ven porque os niños das rulas son pouco máis que catro caxatos, pero moi ben postos. Empezo a cansar. De andar. E de intuír que a fin non está tan preto como pensaba. Quen o diría! Cando empecei a andaina, a carreira semellaba unha desas curtiñas e con moitas reviravoltas, e resulta que xa empeza a cansarme a súa monotonía e a súa infinidade. Por que eu non collería a carreira da esquerda ou da dereita?

Finca Fierro. Sábado, 23 de decembro de 2017

FEIRA EN BAÑOS DE MOLGAS NO 1901

Non hai maneira! Levo un bo cacho fochicando pola Internet ou polo San Guguel (que é máis ou menos o mesmo, claro) buscando cando se celebraba a feira en Baños de Molgas no ano 1901. Si, xa choveu, xa. Non consigo atopar nada.

Deixo entón que a miña imaxinación se vaia ó día 11 de cada mes, porque ese día era a feira cando eu era rapaz, cando aínda ía á escola. E se non, que máis dá; o esencial é soltar xa a noticia: resulta que o 28 de outubro de 1901 apareceu nun xornal que na última feira celebrada en Baños de Molgas vendeuse a tres pesetas o ferrado de millo e a 2,25 o de centeo. Por certo, as medidas do ferrado son algo así como unha aventura: que dun lugar a outro cambian, non unha barbaridade, pero si un chisco. Como tampouco é o mesmo o ferrado de millo que o de centeo. Por exemplo, en algúns lugares, o ferrado de millo debe andar polos 16 quilos e, porén, o de centeo vaise a uns 20 quilos. Pero, aquí, neste relato, o que me interesa é o prezo. A ver!, naqueles tempos, tres pesetas eran moitas pesetas de Cristo. Non as tiña calquera familia. Así eran pobres ata a extenuación. Pobriños!

Finca Fierro. Xoves, 21 de decembro de 2017

O ESCRIBIDOR QUE ERRA

Quero ser orballo no tempo seco da compaixón e mollar as corredoiras que levan a uns lugares que estiveron pero xa non están. Quero ser remuíño nun río calmo ou nun pequeno regato. Non todos podemos ser o que queremos. Ás veces somos un simple asubío nun retrouso de Bruce Springsteen. Outras veces corremos detrás das vacas para que os tabais dunha conciencia corrupta deixen de chuparlle o sangue. Quen entende o xurdir dun canto cheo de esperanza? É moi difícil ter esperanza nun ambiente cheo de soidade e de sacrifico, de oblación.

Quero ser a nube negra que se mete por entre os raios dun sol que non alumea. Quero ser a pedra que atranca a carreira que vai dun etapa de xogos a unha etapa de desconsolo. Pero tan só son o derradeiro mohicano dun Oeste que xa non é, aínda que cabalgo por entre as pradarías dunha galaxia sen fin, dun universo cheo de hienas que morden, que acosan. Quen entende a sinxeleza dun sentimento? Ou a nugalla dun pensamento. Quero ser o escribidor que erra nos soños que quere soñar. Soñar é bonito. Pero a realidade móllase coas pingas de orballo que caen.

Finca Fierro. Martes, 19 de decembro de 2017

LECTURAS E CABEZADAS

O meu está máis que demostrado que é o de ler andando. Tarde de domingo. Logo de xantar deito un pouco para dar unha cabezada. Axiña me poño a ler, na cama. Non tardo en notar certa lasitude nos ollos. Chego ó remate do capítulo, cerro o libro e veña, outra cabezada. Ás veces non consigo durmir, pero perdo o tempo sen ler. Volvo coller o libro. Ó mellor xa na segunda páxina volve a gravidez nos ollos.

Hai veces que nin consigo chegar ó final do capítulo e párome no último parágrafo da páxina da dereita (sempre fago así: cando quero deixar de ler, ou espero a un novo capítulo ou no último parágrafo da dereita, para saber, logo, onde quedei coa lectura). Volvo cerrar o libro e, ale, a pousar a corna. A calefacción, que a casa estea quentiña tamén son tantos en contra da lectura, xa que entra unha somnolencia que non vexas. Que por que non me levantei para ler andando? Polo de sempre, que na cama estase coma Deus e que cando hai nugalla non hai volta de folla. O libro, a verdade, é que tampouco axuda moito. Está ben, pero non é unha novela que entreteña; é máis ben un libro de historia que te cabrea.

Finca Fierro. Domingo, 17 de decembro de 2017

REIS MAGOS NO DÍA DE PAPÁ NOEL

Vou falar dos Reis Magos porque vén aí o Papá Noel. Contradición? Paradoxo? Incongruencia? Nada, nada; a realidade pura. Hai que recoñecer que o home das barbas brancas está vencendo xa por goleada ós usuarios dos camelos de Oriente. Outra cousa máis anglosaxoa que se nos subiu á chepa. A ver!, entendo e ata vexo ben que os nenos reciban os agasallos na época do Nadal por aquilo de que están de vacacións e é cando poden gozar deles. Pero de aí a que os Reis Magos empecen a xogar xa todos os partidos de suplentes, para min, vai un abismo. Normal, son daquela época, daquela na que os nenos viviamos coa ilusión ese día, máis en concreto o día da véspera, o día 5, que era cando realmente soñabas co que podía chegar ó día seguinte.

A este molgués que escribe iso era o que realmente o ilusionaba: os soños. Si, porque ó día seguinte, día dos Reis Magos, chegaba a realidade á súa vida: a de contemplar, por que non, con envexa a algúns amigos como presumían dos seus xoguetes, das súas cousiñas. Nin tan sequera tiña me quedaba a ilusión de recibir algo (unha peseta, uns céntimos) do que ganara a noite antes cantando os Reis. Porque eu, de parvo, ía e dáballe todo o que ganara á miña nai. A necesidade era tanta que, repito, nin unha cadela; nin nesa noite nin no día especial dos nenos. Certo, dalgúns nenos. Tan só nos quedaba a opción de, o día anterior, o día 5, ó lume da lareira e mentres se lle cocía o pote ós porcos, aproveitar algunhas cabezas de nabo e facer un carro con elas. Así, o día dos Reis podías saír á rúa (perdón, naqueles tempos era “á carreira”) e facer que xogabas co carriño das vacas. Pois incluso así eran máis chulos os Reis Magos que, hoxe, o Papá Noel. Que teñades moi bos Reis o día de Papá Noel. Boas festas.

Finca Fierro. Sábado, 16 de decembro de 2017

SUSO LISTA, DE PERCEBEIRO A ESCRITOR

“Estou moi nervioso”, foi o saúdo co que se presentou ante o propietario do café El Cercano e ante un servidor o escritor e actor Suso Lista. Eu quedei abraiado, alucinado ante as súas palabras, e ó mesmo tempo, xa lle comentaba: “que digas ti iso...”, en clara referencia á súa vocación cinematográfica, teatral e literaria. Porque Suso Lista ía presentar no café citado o seu terceiro libro, logo de batallar xa co público con “Salseiros”, no 2014, e con “Xeixos”, un ano máis tarde. É dicir, que entre as presentacións literarias e as actuacións cinematográficas xa debería ter certa veteranía para quitar de seu eses medos. Claro que tamén é verdade que, a todo actor que se prece, sempre lle oín aquilo do “medo escénico”, moito antes de que o Santiago Bernabéu se apoderase desa expresión. E sei de actores moi veteranos (tanto por traballo como por idade) que chegan incluso a vomitar uns minutos antes de subirse ós escenarios. Como digo eu: o medo é libre.

E ó mellor foron os nervios (vai ti saber!), pero o caso é que nunca nos rimos tantos nunha presentación literaria ante as ocorrencias e a forma de destripar os relatos do seu libro. En cada frase que soltaba, en cada anécdota que contaba dos seus veciños, da súa vida, zas, argalladas ó canto. O recanto do café, ateigado de xente, converteuse nunha festa amena, nunha presentación entrañable sobre un libro cheo de relatos que daban e que dan para nadar nel.

Suso Lista presentouse en El Cercano o pasado 25 de outubro para descubrirnos “Charamuscas”, terceiro libro da triloxía sobre os tres grandes elementos (auga, terra e lume), composto por 21 relatos breves -aínda que dous deles teñen unhas 30 páxinas- moi fáciles de ler e con protagonistas, practicamente todos eles, reais. Eses personaxes, baixo a pluma do autor, dan a impresión de surrealistas. Adoita plantarlle cara á morte en plan fanfurriñeiro (quizais para vencer aquel medo, aquel susto que se levou un día cando andaba de percebeiro e unha onda estivo a piques de mandalo ó mundo do máis alá) e así o reflicte na maioría dos seus relatos. Tipo divertido, tanto no persoal (xa digo que escachamos coa risa) como na ficción, na escritura. Os seus relatos amosan todo ese humor característico da Costa da Morte.

É actor e é escritor, pero non sei se saberá que a súa vida dá para unha película ou para unha novela abondo voluminosa. Suso Lista naceu como Jesús Lista Neira en Corme o 2 de abril de 1962. Pasou a súa infancia entre a aldea e a Universidade Laboral de Cheste, en Valencia, para estudar a EXB. Con 16 anos embarcou como mariño mercante para percorrer toda Europa e o norte de África. A esta idade foi cando empezou realmente a ler neses ratos que ás veces deixa o mar, o traballo no mar.

Ós 25 anos deixou de aboiar sobre o Atlántico para emprender, agora si, unha agónica e impresionante loita contra as súas augas, contra esas ondas que rompen unha e outra vez no Roncudo, ese recanto da Costa da Morte, onde cada pedra ten o seu nome. Meteuse percebeiro para rabuñar unha e mil veces nese Roncudo que o engaiolou sempre, pero, como tamén xa dixen, insufloulle un respecto tremendo. Mellor dito: medo, así de sinxelo. “Porque respecto só llo teño a meu pai”.

Foise apartando desas ondas traidoras e empezou a meterse en personaxes de ficción de toda índole. Participou como actor secundario en máis de 40 capítulos da famosa “Mareas vivas”, onde se relacionaba co mesmo xuíz de Portozás, don Luis Tosar. Con este coincidiría unha vez máis entre as reixas desa moi boa “Cela 211”.

Ó mesmo tempo participaba en películas para outras televisións e rodaba máis de 50 curtametraxes entre Galicia e León. Foi guionista de curtas e tamén actor e guionista do documental “Ida e volta”, que o preseleccionaron para os Premios Mestre Mateo de 2007.

Pero as inquedanzas de Suso Lista ían máis alá da actuación. Así é que no ano 2005 empezou dálle que dálle a unha bitácora que axiña se converteu en algo así como unha enciclopedia da súa contorna. En Radio Roncudo dirixiu un programa cultural chamado “O Embigho da Fin do Mundo”. O título creo que xa o di todo. O éxito da bitácora e os empurróns agarimosos dos veciños foron os que lle deron pé para que plasmase en libros moitos deses escritos, desas vivencias. Así é que colleu os elementos auga (“Salseiros”), terra (“Xeixos”) e lume (“Charamuscas”) e espallounos por todas as librarías e bibliotecas para que o lector descubra a un autor demasiado expresivo, quizais algo surrealista, pero con moito humor e un cariño inmenso, enorme cara ós seus personaxes, moitos deles, veciños.

O 9 de outubro de 2015 rematei de ler o libro “Salseiros” e isto foi o que subín ó feisbuq: “Xenial!!! Lino practicamente todo polo recinto do Campus Universitario e non esaxero se digo que tiven varias apuradas con el, porque en algúns relatos ría a cachón e tiña medo que me viran. Que forma de escribir!!!” Grazas, Suso. E con isto creo que queda todo dito.

Café Parderrubias de Celanova. Venres, 3 de novembro de 2017

Publicado en La Región o venres, 15-12-2017

SEMPRE SAE ALGO

Xa estamos preparados. Para que? Non sei. O caso é que sentei ante o ordenador e estou a darlle ás teclas do mesmo. Algo sairá, non si? Sempre sae algo. Aínda que sexan peras dos limoeiros e castañas das toxeiras. Non é crible, pero aí está: a frase escrita.

Tampouco é crible a política de hoxe en día (e de sempre, todo hai que dicilo) e, non obstante, os xornais enchen páxinas e máis páxinas con ela. Claro que, despois, o que lemos son os deportes e as necrolóxicas. Nestas, a maiores de mirar se é coñecido ou non, se é da contorna ou non, a vista escápasenos cara á idade. Si, si, seguro que é para saber se estamos cerca ou non. Cerca de espichala, claro. Cando un morto anda polas nosas idades... malo! Dicía que hai cousas que non son cribles, como o de cuspir para abaixo e que che caia nun ollo ou o de tratar a unha parraguesa (parraguesa, pon a mesa) como se fora unha princesa. Non é crible, pero aí queda tamén. O que me acaba demostrando, unha vez máis, que algo saíu. Certo, papas sen leite. Pero é o que hai. Así é que toca deixar de darlle ás teclas do ordenador.

Finca Fierro. Xoves, 14 de decembro de 2017

NEUTRALIDADE DOS COMENTARISTAS???

Noxo de comentaristas da TVE. Partido Al Jazira-Real Madrid. Semifinais do Mundialito. Anúlanlle un gol (legal) ó Real Madrid e tiráronse media hora ou máis esbardallando contra o VAR. Que iso é un esperpento. Que o VAR non debería existir. Que imaxínate que fose a final dun Mundial ou dunha Liga de Campións.

Empeza o segundo tempo e anúlanlle un gol ó Al Jazira (certo que ilegal pero por tan poucos centímetros que ata marcando a liña, ufff; a proba é que nin o xuíz de liña erguera a bandeirola). Pois desde ese momento só houbo un comentario: “grazas ó VAR”. E xa non se volveu falar máis do VAR. Eu entendo perfectamente que Manolo Sanchís (un dos comentaristas) tire para a súa casa; pero o que non entendo é a actitude dos demais periodistas que estaban narrando o partido. Cando interesaba, o VAR é unha merda. Cando interesaba (pero polo outro bando), o VAR é auga bendita! Iso non poden reflectilo uns periodistas que se presume, que se entende que son neutrais narrando un partido, sexa do país que sexa ou sexa da liga que sexa. Remato sobre o que dicían de que pode decidir unha final: que pensen nun balón que entra, que non dan gol e que prexudica ó seu equipo, á súa selección. A ver que opinaban do VAR.

Finca Fierro. Mércores, 13 de decembro de 2017

ESTATÍSTICAS DE ALÍ A NADA

Canto nos gusta alardear ou facer que traballamos. Principalmente eses xefes con cargos políticos que, o único que queren, é amosar esas actividades que sacan á palestra. Por exemplo, hai pouco, a Xunta sacou unha orde no DOG (Diario Oficial de Galicia) sobre unha axuda ou solicitude do que fose un venres e o luns xa estaban pedindo estatísticas, cando, o máis seguro, é que aínda nin houbese tempo de ler toda a orde.

Queren vender a súa actividade, o seu dinamismo. Queren facernos crer que actuaron coma lóstregos, coma balas, cando, na realidade, nin tan sequera tiñan que lanzarse certas axudas se desde un principio se actuase como se debería actuar. Pedir axudas é algo moi crítico, moi indixente; significa que algo falla. O galego emigra, emigrou sempre porque o galego foi sempre o gran esquecido, o deixado da man de Deus. Se unha persoa emigra é porque algo falla no noso país. Non obstante, os políticos axiña viran as tornas, axiña viran coma o vento: dirán que en vez de emigrar saímos a aprender, ou que saímos porque queremos ser algo máis cós demais. E seguro que o din con toda a pachorra.

Finca Fierro. Martes, 12 de decembro de 2017

VÍCTOR CAMPIO, O POETA QUE NUNCA FIXO RUÍDO

A xente debe pensar que cando leo andando non vexo un burro a tres pasos. E moitos póñenseme de diante para que choque, para que tropece. Pero non choco, claro. Nunca colisionei con nada nin con ninguén. Estou moi acostumado, moi afeito a ler andando. Pois ben, ó pouco de iniciar esta andaina das Testemuñas da Memoria andaba eu lendo (andando) polo Campus Universitario das Lagoas mentres adestraba ó baloncesto algún dos rapaces, cando alguén quixo que batese contra el, pero eu axiña notei a presenza, axiña vin unha sombra que resultou ser a do home dunha amiga que coñecera en Madrid e que levaba anos, creo, sen velo, sen velos.

Logo do correspondente saúdo faloume da reportaxe que lle fixera a Juan Carballo, o fillo da Angelita, o rapaz que ía nas pontes a Madrid e que non llo dicía a ninguén para que non o invitaran ás súas casas, xa que el tan só ía para empaparse de cultura. E de súpeto soltoume que el coñecía a un señor, a todo un personaxe digno dunha reportaxe para este espazo. Faloume del e, pasados os días, chegou a darme o seu teléfono particular. Que o chamase, que el xa lle falara de min e que seica me seguía. Quedei en facelo. Ata hoxe. E non por ganas, senón porque por unhas e outras circunstancias, non tiven a ocasión.

Non obstante, agora aproveito que hai cousa dun mes e pico ou dous, o Liceo Ourensán realizoulle unha homenaxe a Víctor Campio Pereira. Tal é o señor e o personaxe. A definición de personaxe vaille como anel ó dedo, cádralle a xeito porque foi, porque é desas persoas que deixan pegada, moita pegada. Posto que, a maiores de colaborar moi activamente nas actividades culturais da nosa cidade nos últimos anos da ditadura e na democracia, e de escribir en revistas e xornais locais (principalmente en La Región), digo que a maiores de todo iso, relacionouse, culturalmente falando, co mellorciño da nosa cidade e de toda Galicia; desde Antón Tovar a Pura Vázquez, desde Xesús Alonso Montero a Xosé Fernández Ferreiro. Tratou a Celso Emilio Ferreiro e, no servizo militar, a Rafael Sánchez Ferlosio. Imaxino ó señor Víctor Campio nos faladoiros que tiñan no restaurante Zarampallo e, sinceramente, cáusame moita envexa.

Víctor Campio Pereira naceu en Garabás, Maside, o 15 de xullo de 1928. As primeiras letras estudounas alí mesmo, na escola da súa nai. E logo xa pasou ó seminario para facer a carreira de maxisterio. Nese lugar leu, clandestinamente, a Curros Enríquez baixo a complicidade do seminarista e poeta Faustino Rey Romero. Foi por esta época cando empezou a integrarse nun grupo de escritores que colaboraban na revista Posío. Exerceu de mestre en varias aldeas da provincia, na Mancha e polo Levante. Licenciouse en filoloxía hispánica pola Complutense de Madrid e dedicouse por completo ó profesorado, primeiro nun instituto de Madrid e, logo, no das Lagoas de Ourense. No 2010 nomeárono membro da Real Academia Galega.

Publicou unha novela (inspirada no servizo militar que fixo en Marrocos, de cando este país aínda pertencía a España), “Baixo o sol do Magreb”, pero o seu forte era a poesía e máis en concreto, os sonetos. O titulado “Se chego no solpor” é todo un portento antolóxico da nosa literatura. A gran pena é que nunca fixo ruído e nunca se gabou das súas cualidades, é máis, nunca pensou en publicar. Emporiso, confío que, cando algún ano se lle dedique o Día das Letras Galegas (que se lle dedicará), os ilustrados e a xente relacionada coa literatura, preguntaranse unha e outra vez por que este grande autor non tivo, ata agora, o recoñecemento que se merece.

Víctor Campio confésase un poeta de circunstancias, non de oficio. “Escribín sempre ó meu aire e son un home máis ben solitario”. É fiel á poesía clásica porque se formou nela, pero tamén lle interesa a métrica libre. Desconfía un pouco das correntes literarias, dos xuízos estéticos e da tentativa ó poder; “todo poeta debe ser un revolucionario e estar en contra do poder, porque o poder é a antítese da poesía”. (Agora entendo por que son eu un revolucionario. Porque durante un tempo tamén escribín moita poesía. Mala, pero poesía). “Haberá poesía comprometida mentres haxa uns pais que lle queiran dar unha miga de pan a un neno e non teñan con que”. Por isto non entende moi ben que, hoxe en día, e tal como está o mundo, non haxa máis poesía comprometida. Todo un pensamento dun señor sinxelo, discreto e modesto, como o definiu Xesús Alonso Montero.

Café Parderrubias de Celanova. Mércores, 8 de novembro de 2017

Publicado en La Región o venres, 08-12-2017

A TREBOADA DE TODA A VIDA

    Chove. Chove sobre a Finca Fierro e sobre Baños de Molgas. Chove sobre a cabeza dos que andan pola rúa sen paraugas e sen capucha. Chove sobre a conciencia colectiva dun pobo e sobre o capó dun 600. Por fin chegou a cicloxénese tan ansiada, é dicir, a treboada de sempre, o que acontece todos os anos. Alarma amarela ou laranxa ou vermella. Que máis dá; o caso é alarmar.

Anda que non aguantaba todas esas treboadas, a peito descuberto, no monte Medo ou no de Pinouzos, ou por entre as carballeiras das Costelas. E que non se me ocorrese largar para a casa coas vacas por medo a que me caese unha árbore enriba... ó chegar, labazada da nai e volta para o monte. Agora suspéndense todas as actividades que teñan lugar ó aire libre non vaia ser que che caia un toxo encima. Agora non se che ocorra saír da casa, por se aquel. Chove. Chove sobre un can que pasa pola rúa e sobre as esaxeracións dunhas conciencias que queren ser santas. A cicloxénese Ana, ou sexa, a típica treboada de toda a vida bule por toda a contorna. Con certa parsimonia. Chove. E punto.

    Finca Fierro. Domingo, 10 de decembro de 2017

DE MEDIO PENSIONISTA

    O pasado día 7 de decembro fixo 50 anos que se empezou a construír o novo colexio dos Milagres. Digo novo porque á beira do santuario xa había un desde tempos inmemoriais. E foi no novo onde me tirei toda a adolescencia, onde estudei todo o que estudei (menos a oposición, claro).

Oito anos alí metido (sete de bachiller, porque a nugalla fixo que repetira segundo, e o COU) que deron para moito. En principio, para tirarme os primeiros tres meses de medio pensionista. Nese tempo, as viaxes ó colexio e á casa todos os días dan para escribir unha novela e algo máis. A maiores de que coincidiu co inverno. Subindo polo Medo  coas xeadas que brillaban tanto que, aínda que fose de noite, víase ben. Subindo polo Medo, cedo, con 10 anos, cagadiño de medo. Ás veces acompañábame o pai ata o cruce da estrada de Maceda, no burro, pasando aínda máis frío. Outras mañás subindo na mobylette dun veciño. Unha temporadiña, en taxi, que alugabamos entre catro ou cinco familias. O de alugalo, outra aventura. Os cartos naquela época, na miña familia, eran máis que palabras maiores. Hai 50 anos, un colexio empezaba a revolucionar a vida de moitos rapaces da contorna. E a de algúns Paúles. Pero esta é outra historia.

    Finca Fierro. Sábado, 9 de decembro de 2017

XA NON SON O QUE ERAN

    Nesta ponte da Constitución ou da Inmaculada que acabamos de deixar atrás, á maioría dos porcos chegoulles o seu San Martiño. Sei que houbo matanzas a darlle cun sacho por todas as aldeas da contorna. E o tempo axudou moito. A carne precisa frío e as xeadas foron de campionato. Non obstante, as matanzas xa non son o que eran. E refírome, claro está, a como eran antes, é dicir, as de coitelo, as de sangrar o porco. Si, agora co tiro na cachucha tamén se lles mete o coitelo para desangralos, pero non é o mesmo: para expulsar ben o sangue, o marrán necesita berrar, tensar os músculos para que o sangue saia lixeiro. Tamén é certo que, con coitelo ou á pistola, xa non son o que eran porque agora e moi complicado xuntar xente suficiente para que agarre do rencho. As aldeas están sen xente e os que quedan son da terceira idade que bastante teñen con manterse en pé. Por iso non é raro saber que moitas familias xa encargan os porcos desfeitos ou envasados para non ter que matar. Non teñen quen lles bote unha man.

    Vaia por diante que a min non me gustaban as matanzas; polo sufrimento e os berros do porco e polo frío. Lembro de rapaz aqueles nervios no momento de suxeitar ó cocho (era perigoso se se soltaba algunha pata) e aquel bulleiro que se formaba no chan ó lavalos e chamuscalos. O calzado daqueles tempos non era o de hoxe (ó mellor eran zapatillas furadas por abaixo) e o frío, a parte de meterse nos pés, metíase na alma. Tampouco me gustaba o xantar do primeiro día: o fígado con patacas. Son un fanático da carne do porco, pero o fígado é o que peor levo. Menos mal que xa hai moitos anos que nin fago nin asisto a ningunha matanza.

    Finca Fierro. Venres, 8 de decembro de 2017

ESPERANDO Á MULLER

            O home está sentado ó fondo do café e ten a cabeza sobre a palma da man esquerda. O home está pensativo. Mira sen ver. Coa man dereita remexe no café para que se disolva o azucre. Nun recanto da mesa colocou o móbil e á súa beira unha carpeta bastante voluminosa. Pero no centro mesmo da mesa ten aberto un xornal por, máis ou menos, a metade. O home chámase Aarón Grande Malvido. Pero en Chaodarcas, o seu lugar de nacemento, é O Miocas, que á súa vez é fillo de Encarnación, A Lagarta, e de Dionisio, O Entrepernas.

O Miocas pégalle o derradeiro sorbo ó café e segue lendo o periódico. Moi rapidamente. Tan rapidamente que incluso se salta páxinas á lixeira. Detense, iso si, nos deportes e nos mortos, é dicir, nas necrolóxicas. Xusto cando pecha o xornal, entra pola porta unha muller que vai dereitiña para a súa mesa. Danse un bico nos beizos. Ela é Paderna Relativa Castro, natural de Fresnedelo, leonesa, castelá, pero chapurrea bastante ben o galego. A ver!, o Miocas non lle anda con lerias.  A ela, en Chaodarcas, chámanlle A Mioquiña. Pide un café e o seu home pide outro. Empezan a falar do nome que lle queren poñer ó fillo. Cando o teñan.

            Finca Fierro. Xoves, 7 de decembro de 2017