NON PODER CO CU

Na distancia, un burro ornea. Rafael Buxán de la Torre sabe de quen é o burro. Coñece ós burros todos da vila pola forma en que ornean. O que está a escoitar é de Sabas Arabia, O Rañado. Pero non se dignou a levantarse para saber onde anda o animal. Rafael Buxán de la Torre non pode co cu. Pola mañá fora cavar as patacas ó Xeixal e non aguanta os cadrís.

Así é que segue sentado á beira da fonte e deixa que o orneo do burro do Rañado o leve pouco a pouco ó mundo dos soños. Rafael topenea. Case dá contra a parede da fonte. Sorrí ante a apurada. Pensa en levantarse para axudarlle un pouco á súa dona, A Latriqueira. Claro que el só pensa no alcume; nin se lle pasa pola imaxinación chamarlle así. É capaz de botalo da casa. A Faltriqueira, a súa dona, en realidade chámase Hadriana (con hache, como di el e como di ela) Vilamelle Melliza. Digo que pensa en levantarse pero el mesmo se dá conta de que non pode co cu. Pensa nas patacas do Xeixal, pensa na aixada coa que as cavou e pensa na mala sorte que tivo e que ten nesta vida. “Isto é por culpa de nacer e de ser pobre”, di incluso en voz alta. E cos seus pensamentos, Rafael Buxán segue sentado no mazadoiro da fonte. Non pode co cu e non se levanta.

Finca Fierro. Luns, 30 de abril de 2018

MALA SORTE PARA MERCEDES!

En todos as partes cocen fabas. Ata no meu Baños de Molgas querido. No ano 1910 debiamos ser de armas tomar. Porque alá polo mes de xullo o alcalde da localidade seica lle solicitou por escrito ó ministro da Gobernación a creación dun posto da Garda Civil, para poder atender e garantir a orde en todo o concello, a maiores dos demais servizos propios do Instituto. Pero o alcalde non as debía ter todas consigo, é dicir, que non lle deberon facer moito caso. Mal feito!

Se houbese o “cuartelillo”, ó mellor non habería roubos nin outras falcatruadas pola contorna. E non habendo posto da Garda Civil, xusto un ano máis tarde, tivo que ser a de Maceda a que detivese a Mercedes Conde Carballo, de 21 anos, solteira, natural e veciña de Baños de Molgas, que lle roubou cincocentas pesetas (cincocentas pesetas no ano 1911!) a un portugués chamado José Peixoto, o cal se atopaba tomando os baños no gran balneario da vila molguesa. Sabemos que a tal Mercedes puxérona á disposición do xulgado, pero dos cartos ninguén soubo ou polo menos ninguén deu razón. Se Mercedes Conde tivese a presión dun cuartel á súa beira, ó mellor pensaba o seu acto doutra maneira. Pero Gobernación non quixo saber nada un ano antes. Mala sorte para Mercedes!

Finca Fierro. Domingo, 29 de abril de 2018

VILA, ESCULTOR DE CHATARRA ARBÓREA

Media vida no monte coas vacas e vendo carrancoñas ou raíces a moreas. Unha vida enteira andando nas poulas á leña e á sombra das árbores pero sen me decatar, sen caer na conta do que podía dar de si unha carrancoña ou unha árbore seca, ou caída, ou abandonada. Claro que, para iso, cada un está nesta vida ou neste val de bágoas simplemente para o que vale. E hai algúns que non valemos para nada. E hai outros que, cunha simple carrancoña, descobren todo un mundo. Todo un mundo real e, por que non, tamén ficticio. No recanto ficticio adoitamos acumular os soños.

Alfonso Vila é deses que cunha simple ollada a unha árbore medio podrecida descobre o mundo, os soños e o que se lle poña por diante. Desde hai moitos anos sae ó monte, ve unha carrancoña, bótalle así coma quen non quere a cousa unha visual e xa ve un can erguendo a pata dereita na postura de facer as súas necesidades menores. E se non, con media reviravolta que lle pegue ó tronco da árbore, capta a figura dun raposo cazando unha galiña. Xa como última opción, por se non cadra ningunha das dúas, segue con outra reviravolta e sabe que con dous toquiños de navalla pode facernos ver un becerro acabado de nacer. “A escultura faina a natureza. Xa está aí. Eu só lle dou forma”, confesoume hai uns días cando me entrevistei con el.

É certo que a Internet empeza a ter fama de acumular moitas falsidades. Pero grazas a ela foi como descubrín a Alfonso Vila. Como ultimamente estou facendo, ando a fochicar na procura de novas interesantes, principalmente, sobre Baños de Molgas. Así é que hai xa uns meses atopeime cunha entrevista dunha tal Ángela Serna que lle facía a un cal Alfonso Vila, de Baños de Molgas, nado o 24 de xullo de 1951. Con estas datas xa souben que andaba polas idades dos meus irmáns. Así é que debería de coñecelo eu tamén. Como a entrevista traía unha pequena foto dun grupo de xente, axiña os ollos se me foron a unha figura coñecida, e non polo Alfonso en si (a este desde rapaz non o vería máis), senón polo seu irmán Victorino. “O da foto é fillo do Hermesindo, O das Gaseosas”, me dixen. Ademais, concordaba o apelido. Porque o Hermesindo sería O das Gaseosas, pero cando entrabas nos bares de Baños de Molgas, en vez de pedir un vasiño de gaseosa ou de laranxa, pedías “un Vila”. Dáme un Vila. E o do bar xa sabía que non era unha Fanta ou unha Mirinda ou un Kas, senón un Vila. Ou medio Vila (o de medio é porque naqueles anos dos 60 e 70 había uns vasiños cunha raía circular no medio para medir ben a cantidade. Non todos podiamos pagar un Vila enteiro... algúns nin medio Vila, pero...)

Na entrevista descubrín que o meu veciño Alfonso (aquí fago unha paréntese para aclarar a veciñanza: que os Vila son do barrio da Estación, e o barrio da Estación en Baños de Molgas é coma, non sei, coma o barrio da Ponte en Ourense; é Ourense pero non é Ourense, entendedes?), digo que Alfonso Vila dedicábase a esculpir tallas e debuxos ou figuras na madeira e no bar que tiña en Vitoria os seus estantes seica estaban máis cheos de esculturiñas que de botellas á venta. Un particular museo para goce de calquera que entrase a tomar algo.

Hoxe, tal particular museo trasladouse á vivenda e á bonita finca que ten en Maceda, moi preto do castelo. Sinceramente, dáme un pouco de rabia, de carraxe, e así llo dixen, que tales figuras, que cales soños e fantasías e realidades estean agochadas ás miradas da xente. Percorrín o “taller” onde traballa e a finca na que ten esparexidas as esculturas máis grandes e prometo que son dignas de ver. O mesmo me aconteceu cando vin as navallas de Ramón Cid, do Moncho de dona Nieves, que unhas e outras non teñen un lugar en Baños de Molgas para as súas exposicións. Exposicións que podían ser incluso permanentes. E seguro que hai máis xente que teña as súas cousiñas medio escondidas porque non hai lugares para que as admiremos.

A Alfonso Vila pasoulle o que lle aconteceu á maioría daquela época: que, ó non estudar, non lle quedou outro que emigrar. El fíxoo xa ós 15 anos, que largou para Vitoria a traballar na construción. Un ano máis tarde marcha para Suíza para seguir realizando esa labor e no 1975 tivo que facer a mili, o servizo militar en África porque se metera na Lexión. Cando se licenciou e chegou a Baños de Molgas, alguén o convenceu para que se fixera cargo das piscinas do parque Ansuíña. Só botou unha tempada e, ale, xa definitivamente para Vitoria, onde, no 1986, montou o bar que comentabamos liñas atrás. Foi máis ou menos por esa época cando empezou “a traballar” a madeira. “Empecei cunha vara de acivro na que tallei unha serpe”. Agora, xa xubilado, segue na procura “da chatarra que hai no monte”. Lembremos que el só colle o que está caído, podrecido ou arrincado; de aí que lle chame chatarra ou ferralla.

Café O Chicote da Valenzá. Venres, 20 de abril de 2018

Publicado en La Región o sábado, 28-04-2018

PREDOMINOU O MALO

Cifuentes. A “manada”. Liga de Campións. Iniesta. A semana pasada deu algo de todo. Predominou o malo. Porque o malo foi moi forte.

Cifuentes. Logo dun mes ou máis dálle que dálle sobre o máster, vai e dimite por un simple furto. Ui que mal cheira isto. Non hai que ser moi listos para saber que houbo mans negras por detrás. E líbreme Deus de defender á señorita! Pero como se adoita dicir, fixéronlle a cama. Os seus. Que a oposición moito baduar e así levaban un mes ou máis sen actuar. Agora dimitiu por unha mangada do ano 2011. Coma se tiveran que buscar de cando era nena. Que o facían, vaia se o facían.

A “manada”. A ver se temos un chisquiño máis de coidado na procura dos nomes. Xa quixeran eses malnacidos honrar tal substantivo, tal especie. Xeralmente, no noso país, entendemos por manda a dos lobos. Veña home, comparar a esas bestas, a eses bichos cos lobos é darlle moita pompa, é poñelos polas nubes. É que nin os xuíces son merecentes do nome de “manada”. Que non sei por que nos estrañamos da sentenza, vendo a xustiza que hai en España, vendo os xuíces que temos. Por certo, a estes si que lles debería tamén investigar algo sobre os másters, títulos e merecementos. É que hai algún...

Liga de Campións. Xa sei que hai un español que, seguro, chega á final. Pero a semana pasada deixounos o partido Liverpool-Roma que nin punto de comparación co Bayern-Madrid. O fútbol inglés segue a ser o fútbol inglés. E con goles. Como gocei dese encontro. Do outro gozou o meu fillo, que tamén ben lle cómpre.

Andrés Iniesta. Palabras maiores. E agora veñen os atoallados de France Football pedíndolle perdón porque nunca lle deron o Balón de Ouro. Nin falta que fai; sería degradar ó xogador, que todos sabemos como vai isto dos grandes premios, sexan do que sexan. Inocentes! A nós chéganos con velo xogar e punto. Nun café oínlle a un fervente seareiro do Madrid o seguinte: “eu vendía o Bernabéu e fichaba a Iniesta”. E oínllo cando Iniesta empezaba. Creo que xa expliquei todo.

Finca Fierro. Venres, 27 de abril de 2018

FIGURAS RETÓRICAS

Súo buscando metáforas que reflictan o que non me deixan dicir. E parto a alma dando voltas para disimular un sentimento. Teño que arrodear polas realidades que están aí e simular que todo é ficción, que todo é mentira. Pero non é mentira. Nada é mentira do que digo.

Así é que non queda outra que dicir polo baixiño que si, aínda que sexa que non. Ou viceversa, claro. E menos mal que os pensamentos son libres e que as metáforas ás veces son malas de entender. Pero eu si que as entendo. Sufro buscando unha elipse para que ninguén vexa a sombra na frase. Porque hai frases que teñen sombra e hai sombras que son máis claras que as propias liñas escritas. Ou faladas. Iso si, intento buscar epítetos para que a cousa quede máis clariña. E por moita retranca que use, a verdade queda sempre flotando no aire. A realidade é a que é. Ás veces intento usar algún símil, pero tendo sempre presente que o orixinal non é a fotocopia. Quéixome dos atrancos cariñosos que se me poñen, pero, arre demo, son atrancos. Así é que non queda outra que volver ás metáforas, ós disimulos, ás comparacións para que non se me censure. Porque non me deixan dicir o que realmente quero dicir.

Finca Fierro. Xoves, 26 de abril de 2018

A MEMORIA É ETERNA

Dime, memoria, quen es ti para asomar nos meus soños? Ou para alporizar, para perturbar os meus pensamentos? Se digo que vou, ó mellor é porque busquei no recanto infantil aquel soño no que ía e volvía entre o día e a noite, entre o outeiro e a fervenza, entre o chiscar dun ollo e o sorriso duns beizos. Se digo que fun, ó mellor é porque algún día sentei á beira dun palleiro, ou dentro dun canastro, ou na copa dun castiñeiro.

Dime, memoria, que demo estou facendo? Buscando lugares? Procurando momentos? Sentindo latexos? Ai que vou e non podo ir! Ai que estou e quero marchar! Nada vexo entre as sabas inmaculadas dunha alma que rebenta por unhas ansiedades claras. Nada sinto no cuarto escuro dun silencio que non fai ruído. Tremen entón as ansias de querer sentir e non ter. Sinto que o sentimento vai e vén por entre os regatos dunha vida que foi. Teño un anhelo enorme por querer saber se o salouco dun peito que sobe e baixa é real ou é unha utopía. Dime, memoria, por que te debuxo en cada páxina en branco se, despois, ninguén te quere entender? Hai sentimentos que están aí, que estiveron sempre aí para que un día se espallen co vento. Pero a memoria é eterna, perenne, infinita.

Finca Fierro. Mércores, 25 de abril de 2018

NON GARDAR A MEXA

Daba igual un que o outro, o home que a muller. Os dous non gardaban a mexa nin a tiros. Xa tiñan a fama de que contaban todo. Gabina Lacia Vilamelle latricaba todo na burga mentres lavaba a roupa sucia do seu home. Este, Quintiliano Pacífico Pantón, esbardallaba nos bares da vila, en todos os bares.

Gabina Lacia procedía de boa familia, pero tivo a mala sorte de xuntarse con Quintiliano Pacífico nunha feira do día 11. Aquel día miráronse ós ollos e aí empezou todo. Ela era dunha aldea pequena, moi preto da vila de Quintiliano, pero axiña pasou a vivir con el no barrio dos pobres. El era pobre. O amor ás veces non sabe de cartos, e se sabe non atina dos billetes. Gabina condenouse, e non só porque se volvese pobre (que se volveu), senón polas laretadas que saían da súa boca. Cando lle dicían que non gardaba a mexa, ela contestaba cun sorriso insolente de que todo se pegaba. E referíase ó seu home, claro, porque ela sabía de sempre que Quintiliano Pacífico non tiña precisamente nada de pacífico, lingüisticamente falando. Falaba mal e era indiscreto ata máis non poder. A xente xa o dicía: Deus críaos e eles, claro, xúntanse. E non gardan a mexa.

Finca Fierro. Luns, 23 de abril de 2018

A MELLOR CARREIRA

O home contempla o barrio da Igrexa de Baños de Molgas e sabe que alá está a nostalxia. A muller que está á súa beira contempla ó home. E velle un sorriso nos beizos. O home vólvese cara á muller e díxolle que houbo un tempo no que sabía escoitar o silencio, principalmente canto máis ruído había. A muller sorrí e dille que é moi listo.

O home fixo unha tese titulada “Por que o sapoconcho vai tan lento cando ten que correr?”. E imaxinou ó sapoconcho cruzando Os Campos, As Lamas e As Cortiñas para chegar abafante ante a porta da igrexa. Non lle admitiron a tese, claro. É máis, burláronse da súa tese doutoral. A muller díxolle que mellor lle fora facer un máster sobre unha lagarta aniñando no corazón dun repolo. Seguro que tería moito máis éxito. Hai abondos exemplos espallados polo país adiante onde un máster abre as portas da vida (ou da mentira). O home menea a cabeza con xestos afirmativos e dille á muller que está á súa beira, que alá, naquela aira que hai no barrio da Igrexa, estudou que a sinxeleza é a mellor carreira que acadou nunca. A muller emocionouse de tal forma que o bicou. O home contemplou, por entre os pallóns de millo, o barrio da Igrexa de Baños de Molgas e deixou escapar outro sorriso.

Finca Fierro. Domingo, 22 de abril de 2018

O SABOR AMARGO DE NEIRA PAMPÍN

Semella un contrasentido, un desatino pero é certo que a froita madura ten un certo sabor amargo. Polo menos é o que afirma o escritor F. J. Neira Pampín e que explica o periodista Xulio Xiz argumentando que cando a froita cae da árbore ten unha caducidade case inmediata. E as cousas caducas amargan, repelen, desgustan. Máis ou menos o que lle pasa á propia vida, ó propio ser humano, ou sexa, ó protagonista da novela “El sabor amargo de la fruta madura”, que vai pasar os derradeiros momentos da súa vida a unha residencia da terceira idade, logo de ser un profesional que o conseguira todo.

Esta novela presentouse o pasado 19 de decembro, ás sete e media da tarde, na libraría Eixo da nosa capital. Xunto ó autor sentouse Xulio Xiz, un señor ó que tiña enormes ganas de coñecer porque levo anos mandándolle escritos para que os publique en Galicia Digital, unha plataforma informática sobre Galicia na Internet e que cofundou el mesmo, e que me causou unha enorme sorpresa o velo, xa que non contaba con atopalo na citada presentación (recoñezo que nin tan sequera lera ben o anuncio do acontecemento na libraría).

Foi precisamente Xulio Xiz o que tomou a primeira palabra, o que presentou a novela e ó autor. Desde o primeiro momento puiden apreciar o cariño que lle dispensaba a este. E non tardou en gabar a obra como unha novela coas páxinas cheas de humanidade e de sorpresas, de creatividade e experiencias. Novela fonda, apaixonante, na que o principal papel, a maiores do propio protagonista, está no mundo da medicina. Nela a vida ten amargor en determinadas etapas, pero hai que afrontala estoicamente.

Cando tomou a palabra o autor Neira Pampín, este confesou que quixo sensibilizar ó lector do que é a vida en si, do que son eses momentos nos que o ser humano sabe que lle está poñendo o punto final a todo un percorrido, ó seu propio percorrido. E amosa coma ninguén as miserias da xente maior. O autor sabe moi ben delas porque, ó ser médico, urólogo, en concreto, trata a centos de persoas que, queiras que non, sempre rematan contándoche as súas miserias. Algo que sei por experiencia, pois a pesar de ser un simple funcionario, os gandeiros (ben sabemos que a nosa agricultura está chea de xente maior) chega un momento no que me abren o peito e pousan sobre a miña mesa os seus corazóns que latexan todos os anos vividos.

Pouco a pouco, cando xa debullou suficientemente a obra que presentaba, Neira Pampín abriuse tamén coma un libro para falar da súa vida e da súa profesión. Di que escribe porque o pasa ben, aínda que se digo que para iso se levanta cedo, ás sete da mañá, case é normal que pensemos que é máis un sacrificio que unha paixón. Mais imaxino que a súa profesión na medicina non lle deixará moita marxe libre. Tampouco lle importa confesar que a súa literatura tira máis cara ó sentimentalismo, cara á soidade. Influenciado quizais por esa xente maior? Quen non sente compaixón polos vellos e pola súa soidade?

Este comunicador especial empezou, coma moitos, coa poesía, pero que non quere publicala porque “a poesía é a celme, a substancia, o clímax da alma”. É certo que hai sentimentos que é mellor gardalos. Nótase que vive con paixón todo, xa que confesa que lle custa moito deixar ós personaxes de lado, ata o punto de que pelexa con eles, sofre con eles e vive con eles (tamén sei o que é iso). Non obstante, axiña lle atopa a solución a ese apego dos personaxes: iniciar unha nova novela canto antes. Claro que, e digo eu, ó momento xa se lle pegarán á pel os novos que crea. Ai, o mundo da inventiva, dos soños!

Francisco Javier Neira Pampín naceu o 21 de agosto de 1953 na cidade de Santiago de Compostela e é o máis pequeno de tres irmáns. Estudou bacharelato en Santiago, fixo medicina en Santiago e especializouse en uroloxía e androloxía no Hospital Xeral de Galicia. Pero ós 27 anos opositou a unha cota da súa especialidade na cidade de Lugo e alá se quedou. Durante a súa carreira publicou numerosos artigos, deu conferencias e charlas e asistiu a infinidade de eventos urolóxicos tanto no noso país coma fóra del.

No ano 2013 publica a novela negra “El Quijote de madera”, que desenvolveu pola Compostela da súa nenez para manipular unha historia de amores e traxedias, de grandezas e humildades. Tres anos máis tarde viu a luz a novela causante desta reportaxe, que vos aseguro que non deixará indiferente a ninguén, porque a vida nas residencias de anciáns deixa momentos profundos e amargos sentimentos. Moi bonito libro.

Francisco Javier Neira Pampín, un home que logo de longas xornadas intensas de consultas e de quirófano, sempre atopa tempo para a arte. Para a arte que non é só literatura, xa que Neira Pampín tamén manifesta a súa paixón artística en forma de música (gústalle tocar o piano) e de pintura.

Café O Chicote da Valenzá. Venres, 23 de marzo de 2018

Publicado en La Región o sábado, 21 de abril de 2018

QUERO CRUZAR O MAR

Quero contemplar o mar e deixar que o ruído das ondas me levE polo silencio dun sentimento. Quero cruzar o mar. E marchar alá. Desde a costa vexo a eternidade dunha melancolía que atravesa a néboa dos soños. E van estes buscando o niño da rula para que un chiscar de ollo se acomode nos versos de todo un poema. Quero navegar por entre o bambán das follas de amieiro e pousar definitivamente na copa dun plataneiro.

Quero cruzar o mar. E quero que vaia á miña beira Lou Reed para camiñar polo lado salvaxe das ondas mariñas. Quero asubiar desde calquera lugar xibraltareño para que un par de gaivotas me leven ata o infinito e máis alá. Quero cruzar o mar no alto dunha nube branca e sentindo as pingas de orballo caendo sobre a plataforma dunha ilusión. Sempre hai viaxes que levan os alentos nos espíritos dunha paixón. E en cada vaivén das ondas hai un parágrafo escrito no que os sentimentos aboian por entre a sintaxe dun sorriso e o significado dunha palpitación. Quero cruzar o mar. Quero que o ruído das ondas se volva silencio na miña obra. Esa obra escrita, soñada e, algún día, lida. Quero cruzar o mar.

Finca Fierro. Sábado, 21 de abril de 2018

O PAN NOSO DE CADA DÍA

As terras empezaron xa a fumegar. E non porque empecen a arder (que xa empezan), senón porque o agricultor lanzouse a labralas de tal maneira que non hai lugar no que non vexas a alguén dálle que dálle co sacho ou coas maquinarias abríndoas, removéndoas, preparándoas; con rabia, uns, e con agarimo, outros. A xente estaba ansiosa. E con razón. Levamos un mes de atraso. Ou máis. A semana pasada asomou, por fin, o sol, e todos nos abalanzamos coma posesos a preparar o pan noso de cada día. Móllanse as camisas, tremen os saloucos, asoman os abafos, súan os coiros, escintilan os sachos, furgan os arados e roncan as máquinas. Pero hai que aproveitar o tempo. Non vai ser que...

Un mes de atraso. Máis ou menos. O día de onte de hai un ano andaba eu a atar nas vides. A atar. O que significa que xa tiña unhas boas ramiñas, uns bos pámpanos para alcanzar a altura dos arames. Pois ben, antonte aínda lle sulfatei as broullas, os gromos que empezan a xurdir das varas. Non vaia ser que o becho empece a facer xa das súas.

Todos estabamos axexantes a que o Lourenzo asomase dunha vez pola serra de San Mamede. E que durase algo, claro. Por esta vez non nos importa encalecer as mans, romper o lombo ou escachar os riles con tal de ver como a terra vai empezar a dar o seu froito. Agora tan só queda o de todos os anos, o de que o mesmo tempo siga respectando as pautas de todos os produtos que se sementan, é dicir, que todo siga como ten que seguir: sen xeadas, sen sarabia, sen seca, sen ningunha calamidade. A verdade é que a vida do agricultor é dura de raio, pois á parte do esforzo que ten que facer, está, logo, a expensas do que dite a climatoloxía. Non me quero lembrar do ano pasado, onde, primeiro, a xeada e, logo, a pedra, me mandou a colleita vitivinícola ó país da miseria. Crucemos os dedos.

Finca Fierro. Venres, 20 de abril de 2018

APROVEITANDO QUE ERA DOMINGO

Por unha vez e desde hai moito tempo, a climatoloxía non ameazaba chuvia. Así é que Dafne Coroada Loureiro, aproveitando que era domingo, díxolle ó seu home, Obdulio Servo Criado, que por que non ían a aquela fervenza que lles gustara moito hai xa moitos anos. A cal, oh?, quixo saber Obdulio, aínda que el ben sabía a cal se refería, porque comentaran máis dunha vez o de ir alá. A aquela que está... que está... que está lonxe, alá por onda Verín. Obdulio Servo Criado sabía que se refería á fervenza da Cidadella, no concello de Vilardevós. Como queiras. Porque os homes sempre teñen que facer o que digan as mulleres, por moito aquel dos pantalóns na casa.

Tan axiña como acabaron de xantar, e logo de lles dicir ós rapaces se querían ir de excursión, ó que se negaron, claro está, Dafne e Obdulio colleron o Pancracio e déronlle marcha ó motor. Polo camiño, música. Á volta, tocaría fútbol. Quen leva os pantalóns no coche! Ó pouco de pasar Soutochao axiña deixaron ó Pancracio para que descansase e para que non molestase e, eles os dous, dedicáronse a ver unha das maiores fermosuras que ten a provincia de Ourense. Fotos. Vídeos. Paseos. Exclamacións de asombro ante a catarata e, ale, volta para a casa.

Finca Fierro. Luns, 16 de abril de 2018

CHEO DE DETALLES RIDÍCULOS

O mundo do fútbol está cheo de estupideces. O mundo dos partidos de fútbol está cheo de detalles ridículos. No partido Málaga-Real Madrid (1-2) vin un detalle que me dixen o momento que merecía un relatiño, este relatiño. O xogador do Real Madrid, Isco, meteu un golazo de falta. Ó momento xuntou as mans nun xesto de perdón á afección malagueña. Todos sabemos que procede de aí. Entón foi cando me fixen a pregunta: por que tiraches a falta? Cáeme ben Isco e aínda que lle sobra máis dun regate, penso que é un gran xogador; pero a ese xesto, a esa acción súa non lle vexo lóxica ningunha. Iso é coma cando das unha labazada e pides perdón. Vaia trangallada!

Máis parvadas dos partidos de fútbol. As celebracións dos goles. Isto xa pasa da raia. Dos saltos de alegría e abrazos que se realizaban antes, de sempre, pasamos agora a uns bailes e a unhas accións que, en certos momentos, ata case che fan aborrecer o fútbol. Imaxino ós xogadores rompéndose a cabeza na cama para inventar celebracións que queden para a galería. Algún ata se obsesionará co gol (moitas veces en detrimento do equipo) para poder amosar o que planificou. Se se deixaran de trapalladas e xogaran ó fútbol.

Finca Fierro. Domingo, 15 de abril de 2018

O MUNDO ESTÁ PERDIDO!

O mundo está perdido! Está cheo de trampas. Está cheo de guerras. Está cheo de pamemiños manipulados polos que fan trampas e polos que ordenan guerras. Agora que xa levamos uns quince días falando unha e outra vez do máster de Cristina Cifuentes, empezan a saír á luz doutorados, licenciaturas e currículos falsos. E os que aínda non se descubriron, os que aínda non sabemos. Somos tramposos, mentiráns por natureza. Por certo, sobre o esperpento da Cifuentes non entendo á oposición: se tan claro está o asunto (penso que está máis que claro), por que non lle arman, pero xa!, unha moción de censura? Que pasa, que intereses hai por aí, que buscan? Outro por certo, a Universidade esa que se dea xa por finiquitada. Porque dentro dela tamén ten que haber moito tramposo para outorgar un máster que non se merece, digo que non se fixo.

O mundo está perdido! Está cheo de guerras. E para parar esas guerras, Estados Unidos, Reino Unido e Francia arman outra pola súa conta. Ataque, contraataque. Ou, a mellor defensa é un bo ataque. O caso é lanzar bombas ou mísiles e que caia quen caia, é dicir, o inocente.

O mundo está perdido! E os pamemiños de a pé séntense manipulados polos que teñen o poder... e fan trampas. Porque as grandes compañías -do que sexa- teñen o poder e manipulan cara ós seus intereses. O 50% dos fogares galegos teñen moitas dificultades a finais de mes. E aínda así alguén quere subir o gasóleo e o gas. Imaxino que será para que ese 50% suba ata o 70 ou o 75%. Máis ou menos. Que máis dá un fogar máis ou menos na categoría de pobre. A Xunta de Galicia cruzarase de brazos e cando alguén lle pida responsabilidades axiña achacarán que “a cousa”, “o asunto” xa viña de atrás.

O mundo está perdido! E os pamemiños de a pé miraremos para outro lado porque, quen non fai trampas algunha vez na vida?, quen non falsea algo con tal de acadar o que se persegue? O caso é chegar ó cume! Deixemos que se funda todo!

Finca Fierro. Sábado, 14 de abril de 2018

CO CAPITÁN TRUENO Ó LOMBO

Pousa e pousa no ronsel do avión que cae e na velocidade da ollada que mira e non ve. O de mirar e non ver lémbrame a aqueles profesores que ó estar escribindo no encerado, revolvíanse coma lóstregos para ver se así pillaban a algún cativo coas correspondentes trasnadas. A reviravolta era tan veloz que imposible que vise algo. Claro que o susto dábano e era este o que ás veces te traizoaba.

Menos mal que un servidor case nunca vía esas reviravoltas vertixinosas porque estaba coa ollada gacha, a ler a novela do Oeste de Marcial Lafuente Estefanía ou o cómic do Capitán Trueno que tiña entre as pernas.

Non obstante, unha vez, unha monxiña moi aguda debeulle chamar a atención que eu e o compañeiro tivésemos as cabezas case pegadas ás pernas (a do compañeiro moito peor, porque tiña que ladearse para ler) e acabou descubrindo o asunto. Colleu o conto do Capitán Trueno, rachouno pola metade, pillou dous alfinetes deses que traen na cofia ou touca e espichóunolos nas costas, na roupa, ó mesmo tempo que nos mandaba ó director. O castigo foi o escarnio de andar por todo o colexio cos cachos do cómic colgados e quedarnos sen unha ponte festiva.

Finca Fierro. Xoves, 12 de abril de 2018

A BOCA NEGRA

Macario Grego Feliz apoia as mans na varanda da ponte que cruza a vía do ferrocarril e mira para á esquerda e sabe que aí, ós poucos metros, está Bouzas. Mira para a dereita e ve o camiño que leva ó muíño do Dositeo. Pero se mira para adiante, alá está... a boca negra. A boca negra que dá medo. A boca negra descoñecida. Está afastada, pero alá está. A incógnita é que haberá máis alá. Se é que hai algo.

Macario Grego Feliz mira fixamente para o fondo, segue a liña dos raís e, zas, atópase coa boca negra, coa negrura. Ata el mesmo non sabe se se atreverá a achegarse. Aperta con forza a varanda ó mesmo tempo que escoita o grallo dunha pega. Mal presaxio, pensa ó momento. Desde rapaz sempre lle dixeran que as pegas traían mala sorte, que eran coma espíritos malignos nas almofadas dos soños. Macario Grego Feliz deixa caer un esgarro sobre a vía e camiña cara á boca negra. Vai devagar, ás veces facendo equilibrio sobre o raíl dereito. Cando non se sostén intenta pisar só nas travesas para evitar que os coios lle manquen os pés e para que non lles manchen os zapatos. A uns trinta metros da boca negra dá media volta. Non quere darlle a razón á pega e queda coas ganas de saber o que hai máis alá daquela negrura. El non o sabe, pero máis alá só está a Ponte das Cepas.

Finca Fierro. Mércores, 11 de abril de 2018

CATRO SUSPIROS E VOLTA PARA ACÁ

Xa está. Agora si que é certo que atopei o camiño. O camiño das estrelas. Sabedes da miña paixón por viaxar polo universo, aínda que sexa na cola dun cometa ou no corno da lúa minguante. Sempre quixen ir ata o infinito e máis alá. Pois calquera día vou incluso moito, pero moito máis alá.

Por en canto, empezo a preparar catro cousiñas de nada (total, co pouquiño que peso e flotando por esas atmosferas, sei seguro que me sentirei lixeiro e non precisarei moita cousa), digo que preparo catro cousiñas e collo camiño da estrela que acaba de descubrir o telescopio espacial Hubble, que seica é a máis afastada xamais vista. Ná, á volta esquina, a uns 9.000 millóns de anos luz. Que é iso para a miña imaxinación! Case me dan ganas de coller unha pértega e choutar de planeta en planeta. Ata penso que acortaría o tempo de chegada. A 9.000 millóns de anos luz, algo así como catro suspiros e volta para acá. A estrela chámase Ícaro e é de cor azul. Cando chegue eu alá ó mellor xa cambiou de cor. Vai ti saber! Por aí as atmosferas son como son. Poden estar moi cargadas ou moi limpas. En principio, mañá emprendo o camiño. Marcho alá porque teño que marchar.

Finca Fierro. Martes, 10 de abril de 2018

COMO UNHA APÓUTEGA EN FLOR

Di Fernando Fernán-Gómez que as bicicletas son para o verán. E eu digo que os sapoconchos son para andar pola Porfía con tanta parsimonia que chegan incluso a cansar. A cansar nós de velos, non eles de andar. Os sapoconchos andan coa súa pachorra ás costas. Ás costas e nas patas.

Di a estrela fugaz que vén do máis alá a unha velocidade tal que só tes un suspiro para seguila. Pero ás veces chega un suspiro para deixar, na memoria, todo un libro escrito. Ou unha película rodada. Di Joaquín Sabina que lle sobran os motivos. E eu digo que me falta afouteza, que me falta audacia para marchar para Portugal. Quero marchar para Portugal! Ou para a estrela solar máis afastada. Cada un desexa o que lle convén, e xa está. Non me sobra ningún motivo, e por iso aperto as entrañas para que os latexos non se me boten fóra do peito. Teño medo que o meu corazón choute de baldosa en baldosa `para acabar rodando polas escaleiras. Semella unha esaxeración, pero moito coidadiño con eses saloucos que están preñados de sensibilidade. A ver!, enténdese que son sensible. Sensible como unha vara de vimbio ou como unha apóutega en flor.

Finca Fierro. Luns, 9 de abril de 2018

HOMICIDIO NA FOLLATEIRA

Antigamente, ir ás feiras tiña o seu aquel. Hoxe vas en coche ou autobús e todo resolto. Pero, por exemplo, no ano 1911, ían andando e volvían tamén andando e ás tantas. E o perigo asexaba en cada recanto dos camiños e por detrás dos grandes carballos e dos gordos castiñeiros. Como o que lle aconteceu o 20 de marzo dese 1911 a Servando Feijóo, un mozo de 20 anos e veciño de Sanguñedo; que volvendo da feira de Maceda, entre as sete e as dez da noite, na compaña duns amigos e no lugar denominado A Follateira, na parroquia de Almoite, en Baños de Molgas, sorprendeuno a morte por culpa dunha arma cortante que alguén lle espetou na rexión abdominal.

Ó presunto autor, ós catro días (cando un xornal galego deu a noticia do homicidio), aínda non o atoparan. Segundo os rumores, as culpas caían sobre algún dos mozos que acompañaban a Servando. Penso que son uns rumores ben fundados. O nome do lugar do asasinato xa practicamente o di todo: zona chea de carballeiras que, a esas horas, no mes de marzo, en inverno, impón moito respecto, é dicir, causa medo. Principalmente porque antigamente había máis lobos que hai hoxe. Pero todos sabemos que o animal máis lobo de todos, o máis depredador é o propio home. A proba estivo no pobre veciño de Sanguñedo. Un rapaz aínda.

Finca Fierro. Domingo, 8 de abril de 2018

O CRISTO “MANAZAS” DE MONTE MEDO

Desde que inicie esta sección de Testemuñas da Memoria levo escritas 96 reportaxes, que versaron todas elas sobre personaxes de carne e óso. Esta, a 97, tamén versará sobre uns personaxes, aínda que un deles -o causante e o máis protagonista deste artigo- é, en concreto, inanimado. Pero real, inmenso e “divino”. Hoxe toca escribir sobre unha escultura.

Se hai dous lugares emblemáticos na miña vida, estes son Baños de Molgas e Os Milagres. Dentro dos Milagres está o colexio. E dentro do colexio hai unha escultura que me impresionou sempre e que incluso me deixou marcado: a do Cristo da capela. Hai que poñerse en situación: un cativo de 11 anos, ante un Cristo inmenso, enorme, sen cruz, de bronce e colgado duns cables. Un Cristo que non era, que non é como os das igrexas convencionais. Normal que me deixase marcado. Naquela idade e cunha nai case beata. E aínda me deixou máis marcado cando unha vez o Padre Graña nunha misa ou nuns “exercicios espirituais” (xa non lembro ben) volveuse cara á escultura e co seu brazo dereito estendido e sinalando ó Cristo soltou aquilo de: “por que tedes aí a ese manazas...”. Así lle chamou. Rímonos pero quedei apampanado, abraiado. Chamarlle manazas! Oficialmente, o nome da escultura seica é O Cristo do Monte Medo, pero desde o instante mesmo en que O Graña lle chamou daquela maneira, para un servidor quedou así bautizado: O Manazas.

Sinceramente, este nome cádralle ó xeito, vaille ben. Porque, xa digo que a escultura é colosal, pero hai certos trazos, certos elementos que destacan sobradamente, e, si, especialmente as mans. Cada vez que lle miraba para elas víñaseme á cabeza que pasaría se na realidade levases unha labazada cunha man desas. A solución era sinxela: que unha “torta” desas mandábate ó sono eterno. O dos cables tamén era outro detalle que me marcou, aínda que axiña comprendín que tiña que ser así, que os cables tiñan que substituír á cruz, polo que era normal que fosen uns bos cables para poder suxeitar esa mole.

O Cristo do Monte Medo ou O Manazas esculpiuno Joaquín Rubio Camín, en 1970, e concibiuno a gran escala en consonancia coa especialidade da igrexa de nova planta, realizada por Luis Laorga (hai pouco publiquei un Recuncho Hebdomadario sobre este arquitecto). Como dixen, o Cristo é de bronce fundido e instalouse colgado na ábsida de dous fortes cables de aceiro enriba do altar maior. Os volumes do corpo e trazos físicos do crucificado (sen cruz, claro) simplificáronse bastante e elimináronse moitos detalles para potenciar a valoración do tratamento dos volumes mediante esmagamentos e concavidades, segundo a doutora en Historia da Arte Ana Johari Mejía Robledo. Polas referencias que teño, O Manazas é unha das maiores e máis impresionantes esculturas en bronce que fixo Camín.

Joaquín Rubio Camín foi un artista polifacético, pois a maiores de escultor, foi pintor, deseñador, fotógrafo e académico. Nacera en Xixón o 11 de setembro de 1929. Tras estudar no colexio Corazón de María, iniciou a súa carreira artística como pintor a iso dos 17 anos. A súa primeira exposición como pintor data de 1948 e nese período de posguerra plasmou sobre todo paisaxes de suburbios. En 1951 marchou para Madrid e, alí, os primeiros anos andou coa cruz ó lombo (a que non lle fixo ó Manazas?), é dicir, pasounas apertadas. Non obstante, catro anos máis tarde xa acadou o Premio Nacional de Pintura. Aí é nada! Expuxo os seus cadros principalmente en Arxentina, Portugal e o noso país.

Máis tarde, xa na década dos 60, nunha viaxe que fixo a Londres para realizar unha pintura mural, “descubriu” a que sería a súa actividade máis recoñecida: a escultura. Nesta traballou con practicamente todos os materiais: desde o cobre ó ferro, pasando polo bronce, aluminio e mármore. Tamén axiña se lle concedeu, en 1962, o Gran Premio de Escultura no Certame Nacional de Artes Plásticas e a súa obra tería difusión internacional ó presentarse nas Bienais de Sao Paulo e de Venecia.

En 1975 regresou a Asturias e fixou a súa residencia en Valdediós, concello de Villaviciosa, onde o contacto coa natureza fixo que se aplicase, que se entregase á madeira para acadar un vigor similar ó que conseguira co ferro. Tamén retomou a pintura, agora cunha temática máis naturalista, e a artesanía co deseño de móbeis, o mosaico, a vidreira, a fotografía, os elementos urbanísticos e arquitectónicos, así como a ilustración, pola que recibiu en 1988 o Premio Nacional do Ministerio de Cultura.

A finais do 2007, na súa cidade natal, morría Joaquín Rubio Camín, ós 78 anos de idade. Un ano máis tarde, unha iniciativa de amigos e admiradores conseguiu que a súa figura se distinguise e se honrase cunha zona verde en Xixón, onde se atopa tamén unha escultura do artista realizada con pezas rescatadas do barco fundido Castillo de Salas.

Agora, eu, tamén honrarei sempre a súa memoria de Camín porque foi o home que máis me impresionou ante unha escultura relixiosa. Pola súa grandiosidade. Pola súa suntuosidade. Pola súa orixinalidade. Pola forma da crucifixión. E pola ocorrencia do Graña.

Café América de Celanova. Mércores, 28 de marzo de 2018

Publicado en La Región o sábado, 07-04-2018

SOMOS LISTOS OU NON SOMOS LISTOS?

Non sei se no momento de ler este Recuncho está chovendo sobre a provincia de Ourense. É igual, se non chove, xa leva chovido abondo. E o que choverá. Principalmente millóns de euros dos presupostos xerais do Estado. Algo así como o 11% menos que o ano pasado. Ah si... sen ningún proxecto novo. Que cambia moito o asunto. Outro ah si: un 11% menos a pesar de que para Galicia seica si aumentarán un 1,3%. Non é moito, pero algo é algo.

Aclarando, que é xerundio: que eu serei torto de verdade porque sempre vou en contra do poder establecido, pero ás veces, algunhas veces, sei fixo que teño razón; cando dixen, digo e direi que Galicia é o cu do mundo e Ourense o ollo do cu. Aí temos o ollo do cu!; subindo a porcentaxe para Galicia resulta que baixa unha barbaridade para Ourense. Temos poder ou non temos poder, carallo! E como non imos ter poder se, para máis aquel, as dúas grandes institucións que nos representan, chámense Deputación e Concello, están satisfeitas coa futura inversión estatal. E logo!, aí están!, representándonos máis que ben! Claro que para rematala, a este xornal déuselle por facer unha enquisa ON-Line preguntándolle á xente se lle parecían xustos os presupostos de inversión “que o Goberno Central quere destinar a Ourense”? O xoves a cousa ía nun fifty-fifty, ou sexa, nun 50-50%. Somos listos ou non somos listos? Non nos dan nin tan sequera a miseria, e nós... coma Deus! A repanocha xa chega cando tes que soportar nos bares, nos parladoiros, nas conversas a ese 50% baduando con que en Ourense non hai nada, con que vivimos nun país do terceiro mundo, con que maldito Goberno, con que porca miseria. A ver, agora sinceramente, teño dereito a ser torto ou non teño dereito a ser torto?. Porque por esta vez non penso dicir que ó mellor son eu o que erro. Porque a min, don Graciliano ben que me ensinou dicíndome que menos nunca é máis. Así é que, por esta vez, aínda que só sexa por esta vez, os tortos son O Goberno, a Deputación, o Concello e o 50% dos ourensáns. Aínda peor o digo, que máis que tortos son parvos de remate.

Finca Fierro. Venres, 6 de abril de 2018

MEDIR A OLLO

Ben. Xa estamos aquí. Se estamos aquí é porque non estamos alá. Se o asubío do tempo penetra polo hemisferio sur é porque o barullo do momento ten que pasar á forza polo hemisferio norte. Non hai volta de folla. E non nos chamemos a engano; cando o río soa é porque auga leva. Se non levara auga, estaría seco. Por certo, hoxe, hoxe mesmo, levan todos moita auga, demasiada auga. Pero é a lei dos tempos: estamos no abril e xa sabemos, todos sabemos que en abril, augas mil. Cando chove, claro. Hai abriles nos que non chove moito. Algo ó mellor sempre chove. Ó mellor.

Tampouco hai distancia entre o aquí e o alá, sinxelamente porque non a mides. Se a mediras, aínda que fose a ollo, habería que cambiar o ditado da anterior frase. Por certo, as medidas a ollo son as mellores. Oe!, non sei como facemos, pero cando medimos a ollo... cravadiño, machiño, xustiño! Somos uns heroes medindo a ollo. Se mido (a ollo, claro) o tempo que vai entre o asubío aquel das primeiras frases e o barullo, tamén das primeiras frases, sei que é algo así coma un suspiro. E un suspiro xa sabemos, todos sabemos que é pois como un amén, como un alustro. E xa está.

Finca Fierro. Mércores, 4 de abril de 2018