BERROS SUBMISOS

Hai uns anos, o ex-presidente da Xunta de Galicia e, hoxe, líder da oposición española, don Alberto Núñez Feijóo, saíu, para que o viran, cunha mangueira de xardín a apagar un incendio, é dicir, a facer que facía. O outro día, apareceu pola comarca de Monterrei a Súa Maxestade Felipe Juan Pablo Alfonso de Todos los Santos de Borbón y Grecia, ou sexa, o Rei Felipe VI de España para escoitarnos. Os incendios, ás veces, tamén poñen a cada un no seu sitio.

O de escoitarnos entendo que é porque non nos facemos oír. Os galegos sempre fomos moi submisos, a pesar de que nos fartamos de berrar. Botamos a vida berrando. Desde que vemos a primeira luz do día ata que se pon o sol polo outeiro de Brandín ou polo cabo Fisterra. Berramos desde os outeiros e desde os campanarios das igrexas. Berramos de carraxe e de medo. Berramos de alegría e de felicidade. Berramos social e politicamente. Pero sempre, sempre haberá alguén que non nos escoita. Alguén non... moitos. Moitos tampouco... practicamente todos.

O Rei veu a escoitarnos. Que quería que lle dixeramos? O que lle podiamos dicir xa o sabe el e todos os da súa caste. Levamos toda a vida dicindo (a berros) demasiadas cousas que aí quedan, que aí quedaron sempre, no limbo. Ou nos caixóns das mesas dos despachos. Ou flotando entre os efluvios alcohólicos nas conversas das cafetarías ministeriais.

O ex-presidente fixo o ridículo hai uns anos. O Rei non, o Rei é benvido sempre para demostrarlle que seguimos sendo submisos, disciplinados, obedientes, servís, dóciles e, se lle temos que berrar para que nos oia, facémolo a peito aberto pero con cariño, de corazón e cun sorriso dentífrico nos beizos. Que non digan de nós que somos uns rebeldes, que nos levantamos por catro labaradas de lume.

Finca Fierro. Barbadás. Domingo, 31 de agosto de 2025

AS NOVENAS SON AS NOVENAS

O normal é que este Recuncho, hoxe, fose un pouco cultural debido ós pasamentos de dous actores e un cantante: Verónica Echegui, Eusebio Poncela e Manuel de la Calva. Pero... Pero é que desde o sábado xa estamos coas novenas d´Os Milagres. Estas novenas, para un servidor, xa son palabras maiores. E iso que non hai moito, nun dos meus escritos, confesei o meu ateísmo, máis tamén é verdade que recalquei que era un ateísmo estraño. Porque, é certo, cada vez creo menos, pero as novenas d´Os Milagres e o san Salvador de Baños de Molgas son outra historia, outra devoción.

Tamén sempre teño confesado o meu apego por ese recinto debido ós oito anos que me tirei aí estudando. Sei seguro que aínda que non estudase nese colexio, as novenas seguirían sendo as novenas. Porque xa o eran antes de iniciar a miña andaina estudantil. Desde ben cativo non perdía un día deses dez (os nove da novena máis o día grande) sen ir ó santuario; ben porque me era unha pequena diversión, ben porque... a narices había que ir baixo o mandato de miña nai!

O ano pasado, por circunstancias, non puiden ir ningún día. Este ano, en principio, xa fun onte. E a pesar do meu ateísmo estraño, de que estou alí e poida que non lle faga nin caso á misa, algo, un algo dime que aquilo é outro sentimento. Non sei se de devoción, se de tradición, se de costume, se de que. Pero o caso é que entro, por exemplo, ó templo e miro para a maioría das imaxes relixiosas, e miro, por suposto, para a santiña e, á miña maneira, pídolle. Mesmo adoito achegarme ó sitio no que están as velas e acendo algunha ou algunhas. O meu “presunto ateísmo” faime dicir que as acendo para a axuda do mantemento do recinto. Ide vós saber cal é a realidade.

Hoxe en día, as novenas d´Os Milagres penso que xa van máis alá da devoción, pero aínda así, á xente nótaslle algo. Algo así coma un sentimento de refuxio espiritual e coa confianza de que unha axuda divina flota no ambiente. Porque todos os que imos ás novenas, hai que recoñecelo, é tan só para pedir, para vencer o medo que nos atenaza. Pedimos pola saúde por medo a poñernos enfermos. Pedimos traballo para as familias por medo a que vivan no paro. Pedimos polos estudos dos fillos por medo a que suspendan ou sexan uns burros. (Paréntese para dicir que nesta última petición a virxe si produce milagres, pois cando eu aprobaba, miña nai sempre dicía que era grazas á virxe d´Os Milagres. Iso si, cando suspendía, a culpa era miña). Seguirei coas novenas o luns que vén porque, para máis aquel, é O Día 8. Falarei do Día 8.

Finca Fierro. Barbadás. Sábado, 30 de agosto de 2025

QUERO SER BOLIVIANO!

Cando canso de ler, cando en certos descansos de algo teño pouco tempo ou cando canso de estar canso, boto man do móbil e xogo cunha aplicación que teño sobre palabras, dividida en seccións. Unha delas versa sobre a pescuda de países, segundo as pistas que dá con certas letras. Cando se descobre tal país, a aplicación amosa coma un resumo xeográfico, social, político, cultural, etc.

O día que atinei co de Bolivia (país que, con pena, moitos nin saben situar no mapa), quedei realmente alucinado cando se deu unha explicación da súa lingua, do seu idioma. Si, o oficial e maioritario é o español, o castelán. Pero ese país, que case non coñece ninguén, é notable por recoñecer e promover (repito: recoñecer e promover; recalco: promover) outros 36 idiomas indíxenas, como o quechua, aimará e guaraní, “o que reflicte unha diversidade cultural e lingüística”.

Aquí, en España, botámonos os cans un contra o outro porque as 3 (só 3) grandes linguas cooficiais se intentan usar nas Cortes e na Comunidade Europea a causa do custo que seica supón uns putos pinganillos. Pinganillos que non custan máis que, por exemplo, eses soldos vitalicios que se lles dá a quen xa non traballa máis.

Mesmo quitando a escusa do gasto, as linguas cooficiais sempre foron masacradas, vilipendiadas, inxuriadas e asoballadas; moitas veces por organizacións ou personalidades da rexión con lingua propia. Os galegos sabemos moito diso grazas a Galicia Bilingüe (por que bilingüe se só queren usar o castelán?) e ás nosas personalidades políticas que, tan axiña como poden, botan man do castelán. Non vaia ser que ninguén os entenda ou que os acusen de ser da Galicia profunda. Ante isto, despois de galego... quero ser boliviano!

Café Brétema. A Valenzá. Venres, 29 de agosto de 2025

QUE CORRA O AIRE

Que corra o aire, díxome Eusebio Poedo. Parece que me achegaba moito a el. Pero tiña que achegarme a causa da súa xordeira. Había que berrarlle ó oído. Tamén é verdade que, cando lle interesaba, oía de carallo. Se lle dicías isto, ríase. Non era parvo.

A Eusebio Poedo chamábaselle O Filósofo. Tiña os seus razoamentos e os seus discursos. Notábase ás leguas que rebuscaba as palabras e que lle puña moito interese ó que dicía, ó que contaba. E sempre remataba as frases, os discursos cun “entendes ou non entendes?”. Quizais o alias sería mellor o de O Entendido, pero O Filósofo tampouco lle desentoa.

O Filósofo era fillo da Claudina, A da Serra, e de Olegario, O Cordal. Deus críaos e eles xúntanse. Así pasa con moitos. Eusebio, de pequeno, deulle unha patada a unha bolsa abandonada, nun recanto dunha leira dos Caneiros, que tiña dentro un artefacto dos tempos da Guerra Civil e que, co golpe, estoupou. Co estalido, os oídos do Filósofo quedaron un pouco para o arrastre.

Desde aquel momento, ou se lle berraba ou se lle bisbaba ó oído. Desta maneira había que achegarse moito. El dicía que correse o aire. Pero se querías que seguise a conversa non quedaba outra que pegarse a el. Cando se borboriñaba a uns metros del, por veces si oía o que lle conviña.

Que corra o aire, díxome de novo. Eu sorrín, el riu e falamos da calor e dos incendios. El filosofaba co asunto e eu meneaba a cabeza coma os parvos. Iso si, a pesar da advertencia, achegado a el.

Café Míster Lois. Ourense. Luns, 25 de agosto de 2025

UN PASEO DE ENCONTROS

Baixei pola rúa do Agro de Baños de Molgas. Con pachorra. Sen presa. Coma se fose de paseo. Coma se andase matando o tempo. Díxenlle ola a Luis Froufe, o fillo do Salgueiro. Este contestoume cun sorriso, e como parece que tiña ganas de parola, colleume por banda e non me deixou durante uns minutos. Faloume da filosofía da vida e da curvatura dos cornos dunha das súas vacas, máis en concreto, da Garbosa. Non lle entendín nada, pero díxenlle a todo que si. Con educación. Tamén cun sorriso nos beizos. Cando quero sei ser amable. E educado.

O fillo do Salgueiro, cando xa iniciara unha nova historia sobre a altura dunha carracha, cortou de golpe a conversa e díxome que me fora, que xa me matara abondo a cabeza. Como son educado díxenlle que diso nada, que me gustaban as súas historias... aínda que seguise sen entender nada. Porén, fíxenlle caso e marchei. Baixei pola Barronca e, antes de chegar á estrada principal, berroume desde unha ventá a Luisa do Cachaldora. Que para onde ía, que ía facer, que tal o día, que se xa tiña ganas de morrer. Isto último díxomo porque xa teño unha idade e ela, que riquiña, terá uns dez anos. Os nenos sempre teñen un por que na boca.

A nena non tardou en esconderse detrás das cortinas. A pesar das preguntas notábaselle a vergoña. Para darlle confianza, contesteille a todo, aínda que lle mentise en algunhas cousas. Seguín co meu paseo tranquilo e pensando xa no próximo encontro. O día e o paseo víase que estaba de encontros. Efectivamente, non tardei en cruzarme con Rogelio, O Paspán, que subía do muíño. Este non me dixo nada. Miroume de esguello e rosmou para si. Foi ó que mellor entendín. Ás veces di máis un xesto que unha longa conversa.

Café Beker. Ourense. Venres, 22 de agosto de 2025

Foto: Rúa do Agro (Baños de Molgas)

REALIZANDO RAREZAS

Subo escaleira. Baixo escaleiras. Levo varios días subindo e baixando, baixando e subindo escaleiras. Tantos días que xa perdín a conta deles. Como perdín a conta dos chanzos. Empecei a contalos pero, ó segundo día, xa cansei.

Sempre tiven a ilusión e sempre fun propenso a realizar cousas raras. Desde correr sen parar ata case rebentar. Desde contar as flores dos toxos dunha parcela de cinco hectáreas ata ler un libro coas páxinas todas en branco. Contar escaleiras, a verdade é que non estaba no meu proceder, pero como tiven que subir obrigatoriamente ata un certo andar dun edificio concreto, cando ía pola metade, díxenme de realizar a rareza. E niso sigo, subindo e baixando, baixando e subindo escaleiras.

Os veciños dese edificio, cando se decataron da arroutada, do asunto, agora xa saen dos seus pisos e, a maiores de animarme, de alentarme, ofrécenme bocadillos e bebidas. Algúns mesmo soben e baixan, baixan e soben comigo durante un tempo para darme conversa e, así, se me faga máis amena a miña rareza.

Hai rarezas estúpidas, pero tamén as hai simpáticas. A miña é pándega; non molesto a ninguén e fago amigos aínda que só sexan pasaxeiros, é dicir, de subir e baixar, de baixar e subir tan só. Tamén lembro outra rareza graciosa: a do día que descubrín a unha morea de marcianos camuflados de astronautas.

Como non me quero falar coma quen baila sen son, vou seguir subindo e baixando, baixando e subindo escaleira ata que rebente.

Café Beker. Ourense. Xoves, 21 de agosto de 2025

UN ATEÍSMO ESTRAÑO

Aínda que son medio ateo, ou ateo por completo, rezo polos vivos, intento recordar ós mortos e, eu, vivo como podo. Ás veces tamén bailo un tango sobre a galla dun carballo. E quedo tan pancho. Outras veces asubío un réquiem polas almas do purgatorio para que ninguén intente utilizar na miña contra o adxectivo discriminatorio.

Rezar é bonito aínda que non se crea. É como pedir un imposible. Como converter os pans en peixes e a auga en viño. Como o de crer no dito ese de que “cada un sabe as súas e Deus as de todos”. É mentira. Deus non sabe nada. Absolutamente nada. Se soubera e fose legal, que non fose tan torto, seguro que sería todo doutra maneira. Porén, como todo é como é, non sabe nada. Nada de nada.

Non procede divagar sobre estes termos cristiás, relixiosos. E menos proclamando o meu ateísmo. Iso si, tampouco pasa nada porque eu rece á miña maneira, e moito menos por lembrar ós mortos. Ós que recordo sempre é para ben. Ós outros... que descansen en paz.

Un ateísmo algo esperpéntico, extravagante, estraño. É certo que non creo na relixiosidade cristiá, pero a virxe dos Milagres e o san Salvador de Baños de Molgas son outro conto, un punto e á parte, outra crenza que hai que disimular coas tradicións de toda a vida; no caso da virxe dos Milagres, a estancia no seu colexio durante oito anos e as sempiternas novenas; no caso de san Salvador, ser o patrón de Baños de Molgas e telo tan á beira da casa que mesmo daban ganas de parolar con el, de ti a ti.

Cafetaría La Carabela. A Valenzá. Mércores, 20 de agosto de 2025

Finca Fierro. Barbadás. Luns, 25 de agosto de 2025

Foto: Os Milagres (Baños de Molgas)

A TRAXEDIA DO GRAN CANAL

A ONU declara, oficialmente, a gran fame en Gaza. A ONU é unha carallada! Como unha pándega, unha rexouba é a Comunidade Europea. Como unha chafallada son os países occidentais. Todos eles, absolutamente todos, saben e ven o que estar a acontecer en Gaza. E, si, moita palabra, moitas opinións, moitos desexos, moitas condenas, moitas protestas, pero á hora da verdade todos se quedan de brazos cruzados. Ninguén fai nada xa por evitar ese xenocidio, esa eliminación ou exterminación sistemática que un país, amparado polo todopoderoso Estados Unidos, está a cometer contra outro escudándose nun grupo terrorista. Cada vez dan máis ganas de pasarse “ó lado contrario”, ou como dirían na guerra das galaxias, “ó lado escuro”, é dicir, a Rusia e a China.

Falando de China; tal día coma hoxe de hai 94 anos, o 25 de agosto de 1931, no este de China, a auga do Gran Canal arrastrou durante a noite varios diques preto do lago Gaoyou. Afogáronse unhas 200.000 persoas que se atopaban neses momentos durmindo e que tal cantidade de vítimas subiría a entre dous e cinco millóns por culpa das enfermidades como o cólera, a disentería e o tifo.

As inusuais chuvias monzónicas e o desbordamento simultáneo dos ríos Yangtsé, Huái e Amarelo desencadearon a ruptura de varios diques do Gran Canal, a histórica vía navegable que desde hai séculos articula a comunicación entre o norte e o sur do país.

O Gran Canal, orgullo da enxeñería hidráulica china, resistira durante case mil anos a furia das augas. Pero no xullo e agosto daquel ano as precipitacións superaron calquera rexistro previo. Os diques de contención, construídos con materiais tradicionais e mantidos con escasos recursos nunha China sumida na inestabilidade política, comezaron a ceder un tras outro.

Cando a auga rompeu as defensas de Shandong e Jiangsu, enormes masas de bulleiro e correntes violentas arrasaron aldeas enteiras. O canal, que debía servir como vía de transporte e prosperidade, transformouse nun leito descontrolado que acelerou a inundación das chairas centrais. Hectáreas de arroceiras quedaron sepultadas baixo a auga e millóns de campesiños foron desprazados.

Hoxe, a case un século de distancia, esa traxedia recórdase non só como unha lección da forza incontida da natureza, senón tamén como unha chamada á previsión e á necesidade de investir en infraestruturas seguras.

Finca Fierro. Barbadás. Sábado, 23 de agosto de 2025

NON HAI DOUS SEN TRES

Radio Macuto informa que onde collen dous collen tres, que onde comen tres comen catro e que non hai dous sen tres. Aquí discrepo; se hai dous gatos non hai tres parvos... digo, gatos. Porque parvos haber hai máis. Hai máis de tres e catro e cinco. Parvos hai a esgalla, a carradas, a darlle cun pau.

O locutor de Radio Macuto segue informando de que o outro día seica se reuniron Donald Trump e Vladímir Putin para falar da guerra de Ucraína... sen ningún representante ucraíno! Onde se viu outra! Incongruencia total. Disque pasaron frío. Normal... recordos da guerra fría, a frialdade de Rusia, a frialdade de Alaska. Friaxe lóxica. Lóxica friaxe.

Radio Macuto, logo duns anuncios publicitarios, segue coas novas que asoman durante o día. Que se acaba de descubrir que o universo é infinito e que todas as películas da India meten temas musicais con coreografías que deixan a un máis que sorprendido. O locutor diserta sobre os indios da India e os indios de América, os do Gerónimo ese. Que seica non son os mesmos. Que uns están no oriente e os outros no occidente. Será. O locutor é listo.

Radio Macuto avida de que, pola noite, todos os gatos son pardos menos os parvos. Os parvos xa sabemos que son de moitas cores, que son os virachaquetas dos tempos idos e dos que están por vir. Ó rachar o día, os gatos volven ser gatos e, uns, escapan dos cans e, outros, fanlles fronte. Como se adoita dicir: cada louco co seu tema; os gatos miañando e os parvos facendo o parvo. Definitivamente, é certo que non hai dous sen tres.

Cafetaría La Carabela. A Valenzá. Martes, 19 de agosto de 2025

O SILENCIO

Chora o silencio pingas de orballo e o ouleo dun lobo alborota o momento. Tristeiro, pero que mete medo. Longo, que se perde polo tempo. E detrás do outeiro haberá un baleiro. Hai ouleos que fan tremer ó propio esperpento. O poema ten tan só catro versos.

Berra o silencio nunha longa noite de pedra. Cada berro é unha protesta. Cada protesta é un anhelo. Cada anhelo é un desexo. E cada desexo é unha eternidade escura de ferro. Berra o toxo arnal, e a lúa en cuarto minguante, e a estrela fugaz do infinito e máis alá, e a fantasía dun soño, e a realidade de tal fantasía, e a esperanza perdida. Berra o silencio un berro seco.

Baila o silencio sobre unha arañeira. A tea esgaza, racha, rompe e os elefantes rebentan sobre a lagoa seca. Non hai coma un mar de auga, onde, o ruído, calma as miñas ansias. Ante este, bailo sobre ese silencio que manca. A soidade nunca foi apta para as verbenas.

Ri o silencio colgado dun castiñeiro. As follas deste nin tan sequera meten ruído e os ourizos están á espera dun san Martiño bendito. Agora, cada quen que acomode, que forme e que faga o seu niño. No niño crecerá a carraxe e durmirán as penas. No niño asomarán ovos de pascua para formar unha tortilla nostálxica.

Canta o silencio uns temas de Sabina, onde o bulevar dos soños rotos quixo durmir 19 días e 500 noites, pero o love me tender de Elvis Presley non o deixou, non o consentiu. Houbo que chamar a Ennio Morricone para que un asubío, un simple asubío enfrontase ó silencio co ruído. Co ruído de Sabina.

Café Kibu. A Valenzá. Martes, 19 de agosto de 2025

CATRO FRASES

“A soidade é o ácido que corroe ás persoas”. “Onde hai esperanza sempre hai unha proba dura”. “Os segredos acaban ferindo sempre a quen os garda. Son coma un ácido: por moito que os escondas nun lugar seguro, acaban corrompéndoo todo. Só é cuestión de tempo”. “A periferia social, o lugar dos herdados da terra”.

Non estou filosófico. Non vou de intelectual. Nin presumo de autoría. Son catro frases, catro apuntes que me chamaron a atención cando os lin e que anotei nun á parte. A primeira é de Haruki Murakami. A segunda, sinceramente, xa non sei onde a lin. A terceira pertence ó libro “O plan mestre”, de Javier Sierra. E a última sae do libro de Javier Cercas “O louco de Deus na fin do mundo”, que versa sobre o papa Francisco.

Ó César o que é do César. E, intelectualmente, hai xente que di cousas que lle fan a un deterse na lectura, pensar un pouco e, como non, anotar para que, despois, a memoria non nos faga malas pasadas. Ás veces unha simple frase, unha pequena viñeta di máis que todo un libro, que todo un tratado filosófico, cultural...

A soidade é un ácido. Outros din que é unha enfermidade, un baleiro, un silencio perpetuo, constante, continuo. Que tamén. A esperanza... proba dura. E tanto, pois a esperanza é precisamente iso que temos ante certas imposibilidades. Os segredos... que tire a primeira pedra aquel que garda de por vida algún. A periferia social de calquera vila, cidade, capital sempre foi e sempre será o lugar dos oprimidos, dos vencidos, dos asoballados, dos sometidos, dos herdados.

Café Kibu. A Valenzá. Luns, 18 de agosto de 2025

O CONTRASINAL

Cando quixen entrar ó muíño, o muiñeiro pediume un contrasinal. A verdade é que quedei pampo, perplexo. Abríuseme a boca de tal maneira que, unha trabe non collería por ela, pero un pontón si, e aínda quedaría oco para que se filtrase un moscardo, un tabán. Pedirme un contrasinal a min!, a un veciño que cada poucos días levaba sacos de millo ou de centeo para moer!

Secundino, o muiñeiro, vendo a miña cara, a miña expresión, moito se quixo xustificar con non sei que dos tempos que corren, etcétera. Lerias e máis lerias. Porén, non lle dixen absolutamente nada. Pousei nunha pedra que había á beira a saqueta, deste caso, millo e, con pachorra, sen abrir a boca para nada, que xa cerrara logo da sorpresa, botei a andar polo camiño arriba. Fun á palleira e busquei na arca que teño no fondo un trabuco que meu bisavó ou tataravó trouxera de Madrid, de cando as tropas de Napoleón quixeran facernos bailar un cancán. E todos sabemos que o que se mete nas palleiras queda tan agochado que mesmo leva deus e axuda atopar algo despois. Emporiso, como non era a primeira vez que usaba o trabuco, sabía perfectamente onde atopalo.

Por certo, a historia que sei desta arma (contada por meu pai) é a de que precisamente no famoso 2 de maio foi cando a acadou e que gardou coma ouro en pano, xa que meu bisavó ou tataravó fora cun simple fouciño a matar franceses.

Ó feito; con el volvín ó muíño, coa mesma cachaza coa que subira. Secundino, cando me viu, desde a distancia, xa el mesmo empezou a teclear non sei que na porta. É máis, incluso meteu el a saqueta dentro do muíño. Ai logo!

Cafetaría La Carabela. A Valenzá. Luns, 18 de agosto de 2025

Foto: Baixada ó muíño. Baños de Molgas.