Cada vez que vexo ou escoito a
palabra encoro asoma á miña cabeza o de Castrelo de Miño. Só ese.
En primeiro lugar, porque me
impresionara o libro “Morrer en Castrelo de Miño”, de Xosé
Fernández Ferreiro. En segundo lugar, porque despois, co tempo,
acabei casando alá, nese concello. E en terceiro lugar, porque non
hai moito que escribín tamén un Testemuñas da Memoria sobre ese
pantano.
Pero eu ben sei que estamos cheos de embalses.
Son famosos aqueles NO-DOS que, por lei, se proxectaban nos cines
antes das películas e nos
que saía unha e outra vez o Xeneralísimo inaugurando presas. Franco
inauguraba encoros a darlle cun sacho. Pensas entón que eran outros
tempos, que era o que había, é
dicir, unha ditadura tal que lles importaba un carallo o afogar
aldeas ou fundir á xente que devecía vendo como as súas posesións,
as súas vidas! remataban
naquel recanto asolagado.
Pero
resulta que chegou a democracia e un pensaba que aí remataban xa
esas loitas, eses
crebacabezas
por unhas posesións que eran túas, nada máis que túas e que,
porque si, arrebatábanchas. Mal pensado. Chegaron
os anos 80 e 90 e seguiron facéndose
encoros. Como o de Lindoso, en Portugal, que anegou, claro, cinco
aldeas ourensás: O Vao,
Buscalque,
A Reloeira,
Lantemil
e Aceredo. Certo, o embalse
de Lindoso xa empezara a ser rumor no ano 1928. Ou sexa, desde ese
ano, varias xeracións viviron coa angustia desa futura obra. Que
chegou. Claro que chegou. Fíxoo o 8 de xaneiro de 1992 cando
cerraron as comportas da presa. Hai xa 26 anos.
Estes
dous parágrafos veñen a conto porque o xoves, 18 de xaneiro, na
libraría Eixo de Ourense, ás sete e media da tarde, presentouse o
documental cinematográfico “Os días afogados”, dirixido por
César Souto e Luis
Avilés. A presentación correu a cargo deste último, do produtor
Iván Patiño e o veciño Paco Villalonga. Tal veciño case se pode
dicir que foi o impulsor deste documental, o nexo entre as imaxes e a
realidade.
Todo
empezou cando o outro director, César Souto, tivo que cubrir unha
pequena reportaxe para a Televisión de Galicia -na que estaba
empregado- sobre precisamente o asolagamento da aldea de Aceredo.
Axiña lle contaron
que seica había un señor que
debía ter o demo de documentos, principalmente visuais, porque
sempre andaba cunha cámara desas de 8 mm. gravando
de aquí e de alá desde os anos 60, desde que xa se intuía que “a
cousa do encoro” agora si que ía en serio. O tal señor era Paco
Villalonga. César logo viu que alí había moito máis que unhas
simples imaxes de paisaxes e paisanos, do paso do tempo e das
actividades. Intuíu tal potencial
brutal naquel material doméstico que soubo ó instante que iso había
que transformalo en toda unha linguaxe cinematográfica.
César
Souto contactou con Luis
Avilés e como este tamén viu o que se acochaba naquelas imaxes,
naquelas gravacións caseiras, puxéronse mans á obra. Viron tal
magnitude
neses documentos históricos que tomaron o asunto con calma pero sen
tregua. A proba é que lles levou catro anos rodar este documental
que, aseguro, amosa un marabilloso retrato de amor pola terra e nos
fai estremecer con eses berros de dignidade e afouteza desa xente, da
nosa xente. Rodaban nas fins de semana e nas pontes nas que non
traballaban.
Quixeron
narrar o drama con obxectividade, pero recoñecen que lles custou
unha barbaridade porque, unha e outra vez, as emocións emanaban da
maioría das imaxes. Non é prato de gusto saber, ver ou sentir como
os veciños, nos seus novos domicilios, ó abrir as súas ventás
se atopaban coa derrota máis
absoluta. É triste ver ós veciños de Buscalque
como contemplaban o asolagamento da súa aldea, pois, para máis
aquel, tan axiña como pecharon as comportas da presa, empezou a
chover con intensidade e durante toda unha semana, polo que nin tempo
tiveron de recoller todo. Para acabar de rematala, algúns
incluso contemplaron como se afogaban os seus propios animais. Iso é
moi forte.
“Os días afogados” está tan ben
que se pode dicir moi perfectamente que “por onde pasa, alaga,
arrasa” a base de premios e de estreas, de proxeccións. Non
calquera documental consegue estrearse nas salas comerciais. Esta
marabilla estreouse por toda España e na nosa Comunidade fíxoo...
en sete salas!, que son moitas salas para un documental.
César
Souto Vilanova naceu en 1975 en Noia. Licenciouse en
Periodismo na Universidade de
Santiago. No 1998 empeza a traballar na Televisión de Galicia
cubrindo información para diversos espazos da cadea. Desde o ano
2006 dedícase máis á realización de reportaxes sobre varios
aspectos da actualidade política e social galega, española e
internacional, primeiro no programa “REC cámara” e despois no
espazo “Reporteiros”.
Luis
Avilés Baquero tamén naceu en Noia. Formouse en dirección e
montaxe no Centro de Estudos Cinematográficos de Cataluña. Dirixiu
para a TVG os programas “Criaturas” e “Casados”. Tamén
realizou a curtametraxe “A subela”, no 2003, que a Xunta de
Galicia elixiu para difundir o audiovisual galego. Director da
película “Retornos” -producida
por Vaca Films no 2010-,
que pasou polos festivais de Montreal, Valladolid e Sao Paulo, entre
outros. Foi finalista do Goya ó mellor director novel.
Café
América de Celanova. Mércores, 31 de xaneiro de 2018
Publicado
en La Región o
sábado, 17-03-2018
No hay comentarios:
Publicar un comentario